Awersja seksualna. Źródła i objawy

Dysfunkcje seksualne to często poruszana kwestia. Problemy z osiągnięciem orgazmu, zaburzenia erekcji, ból w trakcie stosunku znalazły się w polu zainteresowań wielu ogólnie dostępnych opracowań. 

Mało się jednak mówi o zjawisku awersji seksualnej, choć problem wcale nie jest marginalny. Rozma­ite badania wskazują, że niechęć, a nawet wstręt do partnera dotyka wiele osób. Szacuje się, że około 10% kobiet rozpoczynających życie seksualne wykazuje ten­dencję do tego typu dysfunkcyj­nych zachowań. Wśród mężczyzn przypadki awersji seksualnej rów­nież mają miejsce, choć rzadziej. Symptomem awersji seksualnej jest unikanie kontaktów seksual­nych. W wersji radykalnej przyj­muje ona postać niechęci wobec jakichkolwiek objawów seksu­alności. Seks, pieszczoty, fanta­zje i wreszcie sam partner budzą wstręt. W przypadku gdy dochodzi do współżycia, pojawia się silny lęk lub obrzydzenie, które następ­nie stają się bodźcem do unikania tego rodzaju sytuacji w przyszło­ści. Niechęć do seksu jest w tym przypadku równoznaczna z nie­możnością odczuwania przyjem­ności o charakterze seksualnym. Inaczej niż w przypadku innych dysfunkcji, źródła awersji wydają się mieć podłoże psychologiczne, bardziej aniżeli związane z fizjo­logią. U osób, które na nią cier­pią, reakcje organizmu mają prawidłowy przebieg, jednak nie towarzyszy im adekwatne dozna­nie. Specjaliści wskazują jednak, że awersji nie powinno się mylić z oziębłością seksualną. Nie mamy tu do czynienia z brakiem potrzeb seksualnych czy nawet brakiem zainteresowania seksem, ale z negatywnymi emocjami, jakie wywołuje myśl o współży­ciu. Oczywiście siła natężenia samej awersji bywa zróżnico­wana. Podobnie odmienne bywają jej przyczyny. Niechęć do zbliżeń może być wrodzona i niezależna od doświadczeń seksualnych, lub też nabyta i związana z prze­biegiem dotychczasowego życia seksualnego. Niechęć ta może mieć charakter ogólny i doty­czyć wszystkich aktualnych bądź potencjalnych partnerów, lub też może być skorelowana ze szcze­gólnymi okolicznościami − kon­kretną osobą lub formą stosunku płciowego. Niezależnie od tego, w każdym przypadku awersja pro­wadzi do unikania współżycia, co przekreśla możliwość nawiąza­nia związku z drugą osobą, bądź też rujnuje związek już istniejący. Unikanie bliskości jest dwojakie. Po pierwsze, przyjmuje postać wegetatywną, przejawiająca się w formie somatycznych reak­cji zbliżonych do reakcji lęko­wych. Aktywność seksualna lub sama myśl o niej wywołuje zatem zawroty głowy, nadmierną potli­wość, kołatanie serca, duszności, wymioty, drżenie kończyn itp. Po drugie, unikanie bliskości opiera się na czynnikach psychicznych w formie niechęci do partnera, obrzydzenia do aktywności seksu­alnej i dotyku, lęku przed intym­nością. Ich źródło mogą stanowić negatywne doświadczenia z prze­szłości, moralny rygoryzm, kryzys w związku.

Wśród możliwych przyczyn uogólnionej awersji seksualnej często pojawia się uraz
spowodowany wykorzystaniem i przemocą na tle seksualnym – gwałtem, molestowaniem, kazirodztwem.​ 

Bez znaczenia, czy doszło do niego we wczesnym dzieciństwie, czy już w życiu dorosłym. Dla wielu osób jest to doświadczenie, z któ­rym nie można sobie samodzielnie poradzić. Czasem skutkuje ono kompletnym wyparciem seksu jako elementu normalnej, ludzkiej egzystencji. W przypadku osób cierpiących na awersję i pozo­stających w związku sytuacja ulega skomplikowaniu. Prędzej czy później partner będzie dążył do bliskości. Nawet drobne gesty mogą jednak spowodować powrót wspomnień traumatycznych prze­żyć i reakcje ucieczkowe. Podob­nie rygorystyczne wychowanie i rygoryzm religijny mogą znaleźć się u podstaw awersji. Nasza toż­samość seksualna kształtuje się już w dzieciństwie, wtedy także przejmujemy normy moralne, które w dużym stopniu regulują kwestie związane z seksualnością i tym, co w przyszłości będziemy postrzegali jako normalne i wła­ściwe. Z tego powodu osoby, któ­rym od najmłodszych lat wpaja się przekonanie, że ludzka intymność jest czymś złym i odstręczającym, mogą napotykać na problemy w życiu dorosłym. Dotyczy to rów­nież rygoryzmu religijnego, który zaszczepia przeświadczenie, że seks jest czymśzłym, nieczystym i niemoralnym. Czyniąc z niego sferę grzeszną, indoktrynacja religijna przyczynia się do odrzu­cenia aktywności seksualnej, do zaburzeń lękowych lub zaburzeń osobowości.

Awersja seksualna często bywa rezultatem problemów w związku​.

W takim przypadku unikanie intymnego zbliżenia powstaje w konkretnych okolicznościach i może ustąpić wraz z ich zmianą. Konflikty i kłótnie, zanik emocjo­nalnej więzi, brak dobrej komuni­kacji między partnerami, nawet niepowiązany z seksualnością, może skutkować narastającą nie­chęcią, co dalej powoduje spadek zainteresowania współżyciem. Podobnie wystąpienie awersji może być powiązane ze spadkiem zainteresowania seksem, gdy kon­takty seksualne partnerów stają się rutynowe, przewidywalne i pozba­wione przyjemności. Innym czyn­nikiem, mogącym prowadzić do niechęci na tle seksualnym, bywa nieakceptowanie proponowanych form współżycia. Problem poja­wia się, gdy jedna ze stron ocze­kuje podjęcia form czy aktywności seksualnych, które budzą wstręt u drugiej strony. Często samo ujawnienie swoich preferencji czy fantazji może wywoływać obrzy­dzenie lub rozczarowanie. Brak dostrojenia potrzeb obu stron może prowadzić w takiej sytuacji do zniechęcenia i rezygnacji ze współżycia. Również stan emocjo­nalny, w jakim znajduje się zwią­zek, jest wskazywany jako jeden z czynników stojących za pojawie­niem się awersji.

Gdy związek staje się źródłem rozczarowania. Kiedy dążenia partnerów nie są zgodne (np. gdy jedno z nich ocze­kuje czegoś więcej od związku lub też ujawnia się różnica tem­peramentów, upodobań, stylu bycia a wraz z nimi frustracja i zniechęcenie), ma miejsce spa­dek zainteresowania aktywnością seksualną. Innym czynnikiem zniechęcającym bywają zabu­rzenia lub dysfunkcje seksualne partnera. W tym przypadku decy­dujące znaczenie mają problemy intymne, takie jak permanentny brak orgazmu, zaburzenia erekcji, spadek libido, fobie czy parafilie (np. ekshibicjonizm) mogąstać się podstawą wstrętu przed partne­rem i jego dotykiem. W nierzad­kich przypadkach tego rodzaju reakcje mają prozaiczne źródło: problemy z utrzymaniem higieny osobistej przez partnera, zapach potu, zabrudzona bielizna, brak dbałości o higienę jamy ustnej czy higienę genitaliów − mogąpo prostu odrzucać. W takim przy­padku wystarczy w sposób dyplo­matyczny wskazać, co jest nie tak. Z reguły awersja seksualna jest dysfunkcjąłatwądo zdiagnozo­wania ze względu na charaktery­styczne objawy, takie jak odczucie niechęci do partnera, unikanie seksu i dotyku, lęk przed intym­nością, nudności, bóle głowy.

Często pacjenci sami potrafią zidentyfikować własną niechęćdo seksu i wskazać jej przyczyny. W przypadku awersji leczenie opiera się na pomocy w postaci psychoterapii, którą powinni zaj­mować się seksuolog oraz psycho­log lub psychiatra. Czas jej trwa­nia i przebieg jest uzależniony od przyczyny zaburzenia i od tego, jak silnie ucierpiało na tym życie seksualne partnerów.

Nie bójmy się prosić o pomoc!