Choroby autoimmunologiczne: skąd się biorą i jak z nimi walczyć?

Choroby-autoimmunologiczne

Z chorobą autoimmunologiczną (inaczej autoimmunizacyjną lub autoagresywną) mamy do czynienia wtedy, gdy układ odpornościowy błędnie atakuje i niszczy własne komórki i tkanki. Nasz organizm stale jest narażony na szkodliwe działanie wirusów, grzybów, bakterii czy pierwotniaków. Zaporą chroniącą nas przed szkodliwymi czynnikami jest układ odpornościowy – zespół komórek i substancji chemicznych, które walczą z przyczynami infekcji i stanów zapalnych, takimi jak bakterie i wirusy. W skład układu odpornościowego wchodzą narządy limfatyczne, na przykład śledziona czy migdałki, naczynia chłonne, a także przeciwciała oraz komórki uczestniczące w reakcjach immunologicznych. Oczywiście to tylko niektóre elementy bardziej złożonego systemu ochronnego, które współdziałają ze sobą. Jeśli praca jednego z nich szwankuje, system odpornościowy przestaje funkcjonować prawidłowo. Nasz układ immunologiczny zazwyczaj trafnie rozpoznaje wrogów (na przykład wirusy) i skutecznie z nimi walczy, ale potrafi się pomylić i wówczas atakuje własne tkanki. Wtedy właśnie mówimy o chorobach autoimmunologicznych: nowotwory (grasiczak, ziarnica złośliwa, białaczka), reumatyzm, cukrzyca, anemia złośliwa, choroba Graves Basedowa, stwardnienie rozsiane, toczeń rumieniowy układowy, zapalenie tarczycy, bielactwo. Jest około osiemdziesięciu różnych rodzajów tych chorób. Różnią się one stopniem nasilenia objawów, od lekkich po powodujące niepełnosprawność, w zależności od systemu zaatakowanego przez chorobę i jej zaawansowania. W rzeczywistości agresywna reakcja układu odpornościowego skierowana na własne komórki organizmu nie jest niczym nadzwyczajnym, a interwencje tego rodzaju nie zawsze kończą się chorobą, w wielu przypadkach są wręcz pożądane. Ma to miejsce, gdy dana tkanka ulega uszkodzeniu i przestaje działać prawidłowo, na przykład w wyniku procesu starzenia. System odpornościowy niszczy wtedy starą komórkę, tworząc tym samym przestrzeń dla nowych i zdrowych. Tego rodzaju operacja wymaga powstania małego stanu zapalnego i wyprodukowania przeciwciał, które zaatakują zmienione tkanki. Autoprzeciwciała odpowiadają za tak zwaną tolerancję układu immunologicznego. Jeśli zostanie ona z jakiś względów przełamana, a w organizmie pojawia się nadmiar wadliwych komórek, przeciwciała wkraczają do akcji.

Na czym polega ten mechanizm?

W chwili gdy do organizmu wnikną szkodliwe drobnoustroje posiadające zdolność łączenia się z komórkami naszego organizmu, powstają tak zwane antygeny kompleksowe. Jest to połączenie naszej komórki i na przykład wirusa. Kiedy takie zmutowane komórki zaczynają się mnożyć, system odpornościowy przystępuje do kontrnatarcia i stara się zniszczyć te komórki. Żołnierzami w tej walce są leukocyty, czyli krwinki białe – makrofagi wytwarzane w szpiku kostnym – i komórki zwane limfocytami T produkowane w grasicy. Nie tylko unicestwiają mikroorganizmy przybyłe z zewnątrz, ale mają też za zadanie wyeliminować nasze własne komórki: te starzejące się i zmienione przez chorobę. Zdarza się jednak, że atakują zdrowe komórki, wywołując choroby zwane właśnie autoagresywnymi. Nie do końca wiadomo, dlaczego tak się dzieje. Wiadomo natomiast, że czynnikiem wyzwalającym agresję wobec własnych tkanek może być oprócz wspomnianej infekcji wirusowej lub bakteryjnej, silny stres, a nawet długie przebywanie na słońcu. Choroby autoimmunizacyjne są coraz częściej diagnozowane wśród pacjentów. Statystyki wykazują, że cierpi na nie około 4 proc. całej populacji. Z niewyjaśnionych powodów kobiety są bardziej podatne niż mężczyźni, zwłaszcza te przed menopauzą. Przypuszcza się więc, że to hormony płciowe są częściowo odpowiedzialne za większą zachorowalność wśród kobiet. Inną przyczyną chorób autoimmunologicznych mogą być czynniki genetyczne. Naukowcy uważają, że istnieje związek między niektórymi genami kodującymi antygeny, a częstotliwością schorzeń z autoagresją. Pojawienie się choroby autoimmunizacyjnej może być też związane z wiekiem chorego. U osób starszych częściej obserwuje się patologie w pracy układu odpornościowego niż u osób młodych. Dodatkowo choroby autoagresywne rzadziej atakują dzieci. Istnieją też dowody, że niektóre leki mogą mieć wpływ na rozwój wspomnianych chorób, na przykład izoniazyd, diltiazem, penicylamina, metylodopa.

W jaki sposób można ustalić, czy i z jaką chorobą autoimmunologiczną mamy do czynienia? 

Aby zdiagnozować właściwe schorzenie, wykorzystuje się głównie możliwość wykrywania przeciwciał przeciwjądrowych (test ANA) oraz przeciwciał charakterystycznych dla danej choroby. W niektórych przypadkach obserwuje się również aberracje w morfologii krwi obwodowej, zmiany poziomu CRP we krwi oraz przyspieszony odczyn sedymentacyjny erytrocytów. ANA to grupa autoprzeciwciał skierowanych przeciwko różnym strukturom jądra komórkowego. Jest to zatem marker procesu autoimmunizacyjnego. Szacuje się, że ANA występują u 85–97% chorych na twardzinę układową. Są one obecne także w przypadku zapalenia wielomięśniowego i skórno-mięśniowego, MCTD, zespołu Sjögrena, zespołu antyfosfolipidowego oraz zapalenia naczyń. U osób zdrowych ANA nie występują bądź pojawiają się w śladowych ilościach. Na czym polega leczenie w przypadku chorób autoimmunologicznych? Przeważnie lekarze starają się przywrócić tolerancję immunologiczną na własne antygeny. Jest to skomplikowana kuracja, ponieważ za daną chorobę odpowiada nie jeden antygen, a cała ich grupa. Dlatego leczenie farmakologiczne polega przede wszystkim na podawaniu leków przeciwzapalnych i likwidujących komórki.

Do wszechobecnej reklamy piwa zdążyliśmy się już przyzwyczaić. Gdzie się obejrzeć, napotykamy komunikat – piwo gasi pragnienie, integruje, bawi, relaksuje i świetnie smakuje. W powszechnej opinii ucho...
12137 Odsłony
Rozmowa z Agnieszką Łucjanek – psycholożką, terapeutką, koordynatorką merytoryczną Pozaszkolnej Placówki Specjalistycznej SCOLAR. Pracuje w Poradni dla dzieci z Autyzmem i ich Rodzin w Instytucie Psyc...
8090 Odsłony
Ostroga piętowa to potoczna nazwa schorzenia, które wielu uznaje za nieuleczalne przy użyciu standardowych metod medycznych.  Stąd prawdziwy wysyp interneto­wych porad sugerujących cudo­twórcze d...
7076 Odsłony
Cała prawda o dietetycznym detoksie. Raz na jakiś czas nachodzi nas nieodparta ochota na „odtrucie" lub „oczyszczenie" organizmu z nagromadzonych toksyn. Z reguły w okolicach świąt poja­wia się myśl, ...
5777 Odsłony
Gelotolodzy, czyli naukowcy zajmujący się badaniem śmiechu przekonują, że uśmiech na twarzy może podnieść odporność organizmu, skrócić okres rekonwalescencji po chorobie i przedłużyć życie – nawet o s...
5016 Odsłony
​Popularne diety kuszą obietnicą szybkiej utraty zbędnych kilogramów. Czy redukcja masy ciała i efekt jo-jo stanowią nieodłączny duet? W ponad 90 proc. przypadków za otyłość i nadwagę odpowiedzialny j...
4930 Odsłony
PROGRAM PROWADZONY PRZEZ CENTRALĘ FARMACEUTYCZNĄ CEFARM SA  logotype cefarm