Cisza. Panaceum na współczesność

Wielu z nas nie lubi cichego otoczenia, utożsamiając je z samotnością i odosobnieniem. Są i tacy, którzy na możliwości spędzania czasu sam na sam z własnymi myślami czekają z utęsknieniem. Lao-tzu, chiński twórca taoizmu, zwykł mówić: „Cisza jest źródłem wielkiej siły"

Rzeczywiście, cisza oferuje nam istotne korzyści, z których istnie­nia często nawet nie zdajemy sobie sprawy. Milczenie okazuje się bowiem dobre dla ogólnego zdro­wia fizycznego i dobrego samopo­czucia. Z fizjologicznego punktu widzenia cisza wspomaga obni­żenie ciśnienia krwi, które może pomóc w zapobieganiu zawa­łowi serca. Wzmacnia również układ odpornościowy organizmu. Pozwala na powstanie nowych komórek mózgowych. Badania przeprowadzone w 2013 roku w Duke University wykazały, że dwie godziny ciszy mogą wytwo­rzyć nowe komórki nerwowe w rejonie hipokampu, obszarze mózgu związanym z uczeniem się, zapamiętywaniem i emocjami. Cisza zmniejsza stres poprzez obniżenie poziomu kortyzolu i adrenaliny we krwi. Co więcej, dr Luciano Bernardi odkrył, że dwie minuty ciszy zmniejszają ogólne napięcie w organizmie znacznie skuteczniej niż słuchanie muzyki relaksacyjnej. Zostało to przypi­sane zmianom ciśnienia i krąże­nia krwi w mózgu. Cisza aktywnie wspiera zatem uzyskanie prawi­dłowej równowagi hormonalnej. Z drugiej strony, możemy zapytać, jak wpływa na nas hałas? Wyniki badań naukowych są pod tym względem jednoznaczne. Nadmiar decybeli wpływa destrukcyjnie na zdrowie. Przyczynia się do ponie­sienia ciśnienia krwi i przyspie­szenia pracy serca, zaburza sen i powoduje podwyższone wydzie­lanie kortyzolu odpowiedzialnego za stres. Za jego sprawą szyb­ciej męczymy się, ponieważ nie­ustannie pod jego wpływem nasz mózg przetwarza napływające informacje.

Hałas jest szkodliwy dla zdrowia, ale również upośledzenia nasze procesy poznawcze.

Codziennie w różnej formie odbieramy ponad 100 000 słów. Zdaniem naukowców z Univer­sity of California to ponad dwa razy więcej niż w latach 80-tych. Dodajmy do tego jeszcze obrazy z telewizji, gier, komputera. Jest zatem oczywiste, że nasz mózg znajduje się pod stałym obstrzałem informa­cji, dźwięków, obrazów. Co za tym idzie, nasze normalne funkcjonowanie, zdolność do trzeźwego myślenia, a także kon­centracja znajdują się w stanie zagrożenia. Wielu znanych auto­rów podkreślało wagę ciszy w pro­cesie pracy twórczej i wymagają­cej kreatywności. Franz Kafka, Thomas Mann, Charles Dickens wszyscy mogli efektywnie tworzyć jedynie w warunkach całkowitej ciszy. Tego rodzaju podejście znajduje podstawę naukową. Według badaczy z North-West University cisza jest nieodzowna w przypadkach pracy wymaga­jącej myślenia dywergencyjnego, które zakłada analizę wielu moż­liwości rozwiązywania problemu lub poszukiwanie niestandar­dowego rozwiązania problemu. Szum i hałas wydatnie w tym przeszkadzają i rozpraszają nas. Wniosek: im bardziej chcemy być kreatywni, tym bardziej potrzebu­jemy ciszy.

Powstaje jednak pytanie, gdzie szukać głębokiej, kojącej ciszy? 

Wbrew pozorom natura − las, łąka, rzeki, morze, deszcz − potrafi być całkiem głośna, możegenerować od 10 do 60 decybeli. Prawdą jest jednak, że dźwięki słyszane na łonie natury wcale nas nie irytują. Decydują o tym tysiące lat ewo­lucji, podczas których nasz mózg mógł się do nich przyzwyczaić i dostroić. Mieszkańcom miast o wiele trudniej odnaleźć miejsca ciche i spokojne, które dobroczyn­nie wpływałyby na nadwyrężone nerwy i umęczony umysł. Bada­nia przekonują jednak, że wizyta w miejskim parku daje nam odpo­czynek pomimo odgłosów i komu­nikacyjnego szumu. W takim otoczeniu paradoksalnie łatwiej o wypoczynek niż we własnym w domu, wypełnionym sztucz­nymi odgłosami np. zegara, urzą­dzeń, dźwiękami dochodzącymi zza okna, zza ściany − które nasz mózg odbiera jako niepokojące lub potencjalnie niebezpieczne.

Zalety ciszy nie wynikają jedynie z tego, że jest ona przeciwieństwem hałasu. Naukowcy badający zaburzenia snu w raporcie opublikowanym w czasopiśmie JAMA Internal Medicine przekonują, że cisza wydatnie sprzyja higienie snu. Poprawia jego jakość i pozwala radzić sobie z bezsennością. Jest obok eliminacji niebieskiego świa­tła ekranu komputera czy telefonu komórkowego warunkiem nie­zbędnym do dobrego, odprężają­cego, bardziej efektywnego snu. Lekarze sugerują zatem nie tylko zaciemnienie naszej sypialni, ale również półgodzinne wyciszenie się przed pójściem spać.

Cisza może dostarczyć korzyści psychologicznych i emocjonalnych.

Dlatego warto zrobić sobie prze­rwę od obowiązków domowych, zawodowych i szkolnych i jako rozrywkę wybrać ciszę (bez zakłó­ceń, absorbujących urządzeń technicznych, dzwonków, wiado­mości przychodzących, nieocze­kiwanych zadań, obowiązków wobec dzieci, współpracowników, rodziny czy przyjaciół), po to, by uspokoić umysł i przywrócić równowagę. Warto wsłuchać się przez chwilę w swoje myśli i swój wewnętrzny głos. To dobra oka­zja do refleksji, łączenia wątków w pozornie zdezorganizowanym, chaotycznym świecie. Dajmy sobie chwilę, by wsłuchać się w sie­bie. Te kilka minut „sam na sam" pomoże nam w podjęciu decyzji i ocenie sytuacji oraz zmotywuje do działania. Niezanieczyszczony hałasem spacer w parku, kilka minut po przebudzeniu spędzone w milczeniu, ćwiczenie oddycha­nia i koncentracji − może i nie są remedium na wszystkie nasze problemy, ale są nam potrzebne jak czyste powietrze.