Wiele cudownych diet publikowanych na portalach internetowych kusi utratą dużej liczby kilogramów w krótkim czasie. Czy restrykcyjne ograniczanie spożycia konkretnych produktów jest zdrowe? Których kuracji odchudzających należy unikać?
Dieta baletnicy
Stosując się do zasad tego rodzaju odżywiania, można liczyć na szybkie efekty w bardzo krótkim czasie, np. w ciągu 10 dni schudnąć nawet 12 kg. Dieta ta jest niezwykle restrykcyjna, a przez to niekorzystna dla zdrowia. Niskokaloryczny i niezbilansowany jadłospis prowadzi bowiem do niedoboru składników odżywczych i zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu. Na czym polega ta metoda? Należy przyjmować w ściśle określonych ilościach tylko i wyłącznie konkretne produkty i płyny. Przez dwa pierwsze dni dozwolone jest picie wyłącznie wody i/lub kawy bez cukru z ewentualnym dodatkiem odtłuszczonego mleka. Trzeciego i czwartego dnia można dodatkowo zjeść odtłuszczony nabiał (ser biały odtłuszczony, wiejski, homogenizowany bądź jogurt naturalny). Piątego i szóstego dnia sięga się jedynie po ugotowane w mundurkach ziemniaki oraz kawę, herbatę lub wodę. Siódmego i ósmego dnia dozwolone jest spożycie do 0,5 kg chudego nabiału bądź mięsa drobiowego oraz picie kawy, herbaty lub wody. Dwa ostatnie dni są przeznaczone na zielone warzywa (ogórek, sałata, brokuł) oraz pomidory bez ograniczeń. Jak takie odżywanie wpływa na kondycję zdrowotną? Przez pierwsze dwa dni nie przyjmuje się żadnych produktów stałych, powodując niedobór energetyczny i osłabienie organizmu. Sytuację pogarsza fakt, że zamiast wody pije się kawę, która dodatkowo wypłukuje z organizmu składniki mineralne. W trzecim dniu, ze względu na niedożywienie, mogą pojawić się zasłabnięcia, omdlenia, bóle i zawroty głowy, senność, zmęczenie, nudności oraz zaparcia. Kolejny etap zakłada włączenie do jadłospisu odtłuszczonego nabiału. Ze względu na brak tłuszczu w tych produktach witaminy takie jak A i D nie są przyswajane przez organizm. Przez ostatnie dwa dni przyjmuje się nieograniczoną ilość ściśle określonych warzyw. Pozwala to na uzupełnienie niedoboru witamin i minerałów oraz błonnika, jednak nadal jest to niezbilansowana dieta, gdyż występuje niedostatek białek, węglowodanów i tłuszczów. Dieta prowadzi do wycieńczenia organizmu, może spowodować zahamowanie metabolizmu, a to prowadzi do wystąpienia efektu jo-jo po zakończeniu odchudzania.
Dieta tasiemcowa
Ten sposób utraty nadmiarowych kilogramów może zakończyć się skrajnym wyniszczeniem organizmu, a nawet… śmiercią. Tabletkę z główką tasiemca można kupić w internecie, mimo że jest to nielegalne – przestępstwo z art. 165 kodeksu karnego. Obietnice sprzedających, którzy zapewniają, że są one bezpieczne, a samo pozbycie się intruza z organizmu jest szybkie i bezbolesne, nie znajdują pokrycia w rzeczywistości. Gdy pasożyt trafi do przewodu pokarmowego, przyczepia się do ściany jelita i zaczyna rosnąć. Tasiemiec może osiągnąć nawet kilka metrów długości, pobierając od żywiciela składniki odżywcze (głównie witaminy i minerały), które są niezbędne człowiekowi do prawidłowego funkcjonowania. Niedobór mikro- i makroelementów prowadzi do ostrych biegunek, infekcji układu pokarmowego oraz do wycieńczenia organizmu, objawiającego się m.in. mdłościami, silnymi bólami głowy czy anemią. Nosiciele dorosłych tasiemców wraz z kałem wydalają człony pasożyta, które stanowią źródło infekcji dla osób i zwierząt z otoczenia. W procesie powrotu do zdrowia bardzo ważne jest jak najszybsze wdrożenie leczenia farmakologicznego.
Dieta hCG
23-dniowa kuracja odchudzająca polega na wstrzykiwaniu lub spożywaniu kropli albo tabletek zawierających gonadotropinę kosmówkową, czyli hormon hCG, który występuje u kobiet w ciąży. W latach 50. XX wieku w Stanach Zjednoczonych pojawiły się informacje, że substancja ta wspiera proces redukcji wagi, jednak aktualnie doniesienia nie znajdują potwierdzenia w badaniach naukowych. Dodatkowo Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków informuje, że środki odchudzające zawierające tę substancję są nielegalne i potencjalnie niebezpieczne. W trakcie „diety" poza przyjmowaniem hormonów należy ograniczyć kaloryczność spożywanych posiłków do 500 kalorii na dzień! Skutkiem ubocznym niekonsultowanej z lekarzem hormonoterapii są m.in. wahania nastroju, powiększenie gruczołów sutkowych, hiperstymulacja jajników, a ograniczenie dziennej dawki energii do 500 kcal prowadzi do zasłabnięć, ale także kamicy żółciowej, zaburzeń poziomu elektrolitów i arytmii.
Diety monotematyczne
Badania prowadzone przez naukowców z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu nie napawają optymizmem. Diety opierające się o konkretny typ składników odżywczych lub jeden rodzaj pożywienia (monodieta), dostarczają organizmowi zbyt małej ilości energii. Do pierwszej grupy zaliczyć można kuracje wysokobiałkowe, których głównymi produktami są mleko, mięso, ryby, rośliny strączkowe; wysokotłuszczowe (zalecane produkty to tłuste mięsa, śmietana, masło, jaja, smalec, żółty ser, kiełbasy, wędliny) lub wysokowęglowodanowe (oparte o zboża i produkty pełnoziarniste, owoce, rośliny strączkowe), do drugiej natomiast np. dietę jaglaną czy jabłkową. Niedostateczna podaż kalorii z pożywieniem sprzyja obniżeniu masy ciała kosztem spowolnienia spoczynkowej przemiany materii oraz wystąpienia efektu jo-jo. W diecie wysokotłuszczowej, np. Kwaśniewskiego, zbyt wysoki poziom tłuszczów nasyconych może dodatkowo przyczyniać się do rozwoju chorób układu krążenia, np. miażdżycyczy udaru mózgu. Żadna z wymienionych diet nie dostarcza zalecanych dziennych ilości błonnika pokarmowego, makroskładników (potasu oraz wapnia) czy mikroelementów (magnezu oraz żelaza). Niedobory składników mineralnych, ze szczególnym uwzględnieniem wapnia, są szczególnie groźne dla zdrowia w aspekcie ryzyka rozwoju osteoporozy. Ponadto, niebezpieczeństwo jest tym większe, że niedostatecznej ilości tego pierwiastka towarzyszy nadmierna ilość fosforu w pożywieniu. Pod względem podaży witamin rozpuszczalnych w tłuszczach stwierdzono znaczny niedobór witaminy D w diecie wysokobiałkowej.
Baby Food Diet
Założeniem tzw. diety słoiczkowej, zwanej również dietą deserków dla dzieci, jest spożywanie dziennie zawartości 14 słoiczków z jedzeniem dla niemowląt oraz jednego normalnego posiłku o jak najmniejszej liczbie kalorii. Kaloryczność dań słoiczkowych jest różna. Te, w których składzie są tylko warzywa, mają ok. 35-40 kcal, wzbogacone o mięso i kaszę lub ryż to ok. 80-120 kcal, a owocowe 60-130 kcal. Ważne, by nie przekroczyć średniej dziennej dawki kalorii, która wynosi od 500 do 1400 kcal. Z pozoru taki sposób żywienia wydaje się nie mieć wad. Papki dla niemowląt nie zawierają soli, konserwantów i zbędnych dodatków, a produkty wykorzystywane do ich produkcji pochodzą z ekologicznych upraw. Kolejną zaletą jest oszczędność czasu, wystarczy tylko odkręcić słoik i danie jest gotowe do spożycia. W ciągu tygodnia można stracić nawet nadmiarowych 5 kg, nie jest to jednak zdrowy i zbilansowany sposób odżywiania. Inne jest zapotrzebowanie pokarmowe osoby dorosłej, a inne niemowlęcia. Gotowe dania dla dzieci zawierają dużo węglowodanów, nie dostarczają natomiast wystarczającej ilości błonnika czy zdrowych kwasów tłuszczowych. Nie ma w ich składzie produktów pełnoziarnistych, takich jak gruboziarniste kasze, razowy makaron czy pełnoziarniste pieczywo, czyli pokarmów stanowiących podstawę piramidy żywieniowej. Dieta ta ponadto generuje problemy żołądkowe i pokarmowe (np. nieświeży oddech, zaparcia), a po jej ostawieniu bardzo szybko pojawia się efekt jo-jo. Jeden słoiczek kosztuje średnio 4-6 zł, dzienny koszt kuracji wynosi więc ok. 80 zł, a miesięczny to ponad 2500 zł. Za tę cenę, korzystając z pomocy dietetyka, można skomponować odpowiednio dobraną do potrzeb organizmu zbilansowaną dietę.
Zachowaj rozsądek
W celu redukcji nadmiaru kilogramów nie należy szukać drogi na skróty. Stosowanie restrykcyjnych i ryzykownych diet prowadzi do poważnych zmian w organizmie. Aby schudnąć, bardzo ważne jest wdrożenie zasad zdrowego żywienia oraz zbilansowanej diety, która zawiera odpowiednie proporcje białek, tłuszczów i węglowodanów. Zamiast polegać na cudownych dietach, należy zmienić przyzwyczajenia żywieniowe, tj. wprowadzić na stałe do menu zdrowe produkty (pełnoziarniste pieczywo i makarony, różnego rodzaju kasze, świeże owoce i warzywa, wodę), a zrezygnować z wysokokalorycznych przekąsek (np. chipsów, słodyczy, jedzenia typu fast food). Swoje nowe menu warto komponować w oparciu o wytyczne Piramidy Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej, w której znajdują się informacje o proporcjach poszczególnych składników. Warto również zasięgnąć opinii dietetyka, który na podstawie wyników badań i szczegółowego wywiadu dopasuje najbardziej optymalny sposób żywienia pozwalający na jednoczesne zrzucenie zbędnych kilogramów i zachowanie zdrowia. Niebagatelne znaczenie w procesie redukcji wagi ma również regularna aktywność fizyczna, która przyspiesza przemianę materii, poprawia wygląd ciała i samopoczucie oraz odpowiednio motywuje.
Diety, które prowadzą do niedoborów pokarmowych i nie dostarczają wszystkich składników odżywczych, są niebezpieczne dla naszego zdrowia. Szczególnie trzeba unikać kuracji zalecających spożywanie wyłącznie jednego składnika odżywczego. Przykładem są wszelkie diety proteinowe, gdzie wysoka zawartość białka obciąża nerki i wątrobę. Diety wysokotłuszczowe z kolei prowadzą do wzrostu poziomu cholesterolu we krwi i nieprawidłowego profilu lipidowego, a w konsekwencji do rozwoju chorób układu krążenia, takich jak np. miażdżyca, choroba niedokrwienna serca czy udar mózgu. Taki styl odżywiania jest ubogi w białka, co powoduje problemy z wchłanianiem żelaza oraz wapnia i może prowadzić do anemii bądź osteoporozy. Na co dzień organizm potrzebuje co najmniej60 różnych składników pokarmowych. Tylko zbilansowana dieta gwarantuje odpowiednią proporcję białek, tłuszczów i węglowodanów. Sposób żywienia powinien także charakteryzować się odpowiednią kalorycznością, która dopasowana będzie do poziomu aktywności fizycznej, wieku, płci, wyników badań, alergii czy nietolerancji pokarmowych danej osoby.
Angelika Frączek-Bochenek, dietetyk
