Nowe leki na depresję. Warto sobie pomóc

Depresja jest chorobą ogólnoustrojową, powszechną i wyniszczającą. Ogólne objawy depresji wykazuje ponad 5 proc. Polaków (dokładnie 5,4 proc.), czyli około 1,5 miliona ludzi.

Mniej więcej 2 proc. cierpi z powodu najbardziej nasilonych objawów tej choroby, a 800 tysięcy leczy się farmakologicznie. Mimo że jej konsekwencje są bardzo poważne, wiele osób bagatelizuje depresję.  

Po części wiąże się to z problemem natury seman­tycznej. Używamy terminu „depresja" w mowie potocznej, chcąc opisać stan, gdy jesteśmy rozczaro­wani lub smutni z jakieś przyczyny, nierzadko bła­hej. Podobnie dzieje się w przypadku dłużej utrzy­mujących się nastrojów w rodzaju chandry, apatii czy przygnębienia spowodowanych poważną stratą (np. śmiercią bliskiej osoby, utratą pracy itp.). Wtedy możemy mówić o depresji reaktywnej. Jednak depre­sja w swej właściwej, chorobowej postaci jest rów­noznaczna z pozostawaniem w stanie depresyjnym przez wiele miesięcy lub lat. W tej wersji jest jedną z poważniejszych chorób, jakie mogą się nam przy­trafić. Jednak z racji językowych przyzwyczajeń oso­bom postronnym choroba ta nadal może się kojarzyć z chwilowym spadkiem nastroju, po którym należy „po prostu wziąć się w garść".

Samo leczenie depresji, choć konieczne, często jest długotrwałe i wymagające.  

Podstawową metodą jest farmakoterapia prowa­dzona pod nadzorem lekarza psychiatry lub leka­rza rodzinnego. Na rynku od dawna dostępne są leki antydepresyjne, które skutecznie minimalizują ryzyko samobójstwa. Jednak na ich działanie trzeba czekać niekiedy do kilku tygodni. Kuracja zmierza do przywrócenia możliwości funkcjonowania na poziomie sprzed choroby oraz przeciwdziałania nawrotom choroby. Do czasu remisji objawów wizyty u lekarza muszą być regularne. U wielu chorych lecze­nie nie przynosi spodziewanych rezultatów. Mówi się wtedy o zagrażającej życiu depresji lekoopornej.

Od kilku lat możemy natknąć się na doniesienia o pozytywnej roli ketaminy, środka psychoaktywnego stosowanego do łagodzenia objawów depresji.  

​W badaniu przeprowadzonym w 2017 roku na ame­rykańskiej uczelni Columbia University Medical School udokumentowano zasadność użycia keta­miny jako środka przeciwdepresyjnego. W jego trakcie przebadano 80 pacjentów, którzy mieli bar­dzo silne myśli samobójcze. Chorych podzielono na dwie grupy. Osobom z pierwszej grupy podano niską dawkę ketaminy, z drugiej – midazolam będący lekiem nasennym. W grupie, która otrzymała ketaminę, już po 24 godzinach nastąpiła obserwowalna zmiana nastroju w postaci zmniejszenia natężenia myśli samobójczych i poprawy samopoczucia. Efekt ten utrzymał się przez 6 następnych tygodni. W marcu 2019 roku Amerykańska Agencja ds. Żyw­ności i Leków (FDA) zatwierdziła zawierający keta­ minę spray do nosa jako środek służący leczeniu depresji. Lek nosi nazwę Spravato i w swoim skła­dzie posiada esketaminę (pochodną ketaminy). Jest on przepisywany pacjentom, u których kuracja przy pomocy innych leków antydepresyjnych nie dała oczekiwanych rezultatów. Jego aplikacji towarzyszy przyjmowanie doustnego leku przeciwdepresyjnego. Zgodnie z przepisami lek będzie dostępny wyłącznie w gabinetach lekarskich i ośrodkach pod nadzorem personelu medycznego. W zależności od kondycji pacjent może go przyjmować raz na dwa tygodnie lub raz w tygodniu. Mimo że działanie esketaminy na układ nerwowy jest doraźne, mechanizm jej oddziaływania polega na długofalowym odbu­dowywaniu komórek mózgowych u pacjentów. Innym środkiem o którym od pewnego czasu zrobiło się głośno jest substancja oznaczona jako CGP3466B. Zespół prowadzony przez prof. Solomona Snydera z Johns Hopkins University w Baltimore (USA) wykazał, że CGP3466B wcześniej z powodzeniem testowany na szczurach w celu zmniejszenia głodu kokainowego, może znaleźć zastosowanie jako antydepresant, dając pozytywne rezultaty już w kilka godzin po zażyciu. Podobnie jak ketamina, CGP3466B blokuje aktywność receptorów NMDA komórek nerwowych. Ponieważ dokonuje tego na późniejszym etapie, zdaniem naukowców może generować mniejsze efekty uboczne. Pokładane w CGP3466B oczekiwania potwierdziły badania laboratoryjne na myszach. Po jego poda­niu u zwierząt zaobserwowano wyraźną poprawę nastroju już po 30 minutach, a nie jak w przypadku fluoksetyny (nazwa handlowa Prozac) po 3 tygo­dniach. Aby sprawdzić, czy CGP3466B działa podob­nie do ketaminy, czyli łagodzi u myszy objawy odpo­wiadające depresji u ludzi, zespół pod kierunkiem dr Mageda Harraza przeprowadził dwa standardowe testy behawioralne. W trakcie pierwszego spraw­dzono, jak szybko gryzonie zrezygnują z prób opusz­czenia zbiornika wody. Okazało się, że te, którym podano środek próbowały średnio pół minuty dłużej niż myszy, które go nie otrzymały. Podczas drugiego testu zwierzęta, którym podano CGP3466B dwa razy szybciej decydowały się wyjść po jedzenie umiesz­czone na odsłoniętej przestrzeni. W obu przypadkach zachowanie zwierząt jest interpretowane jako prze­ciwieństwo zachowania depresyjnego. Dodatkowe testy potwierdziły, że substancja nie jest toksyczna dla ludzi i nie uzależnia, co otwiera możliwość prze­prowadzenia w przyszłości badań klinicznych z jego zastosowaniem. Zanim jednak to nastąpi, potrzeba jeszcze kilku lat testów. Zdaniem naukowców, na obecnym etapie prac uzyskane wyniki pozwalają jednak na umiarkowany optymizm.