Podagra

„Chorobę królów" wywołuje wysoki poziom kwasu moczowego w organizmie. Często jest to związane z nieprawidłową dietą, spożywaniem alkoholu i czerwonego mięsa. Tworzące się kryształki odkładają się w stawach, najczęściej w dużym palcu u nogi.

Podagra, a właściwie dna moczanowa lub artretyzm, to jedna z najstarszych chorób znanych reumatologii. Do słynnych postaci histo­rycznych, które cierpiały na tę chorobę, należeli Karol Wielki, Karol V, Henryk VIII, Ludwik XIV, Henryk VIII, Jan III Sobie­ski, Zygmunt Stary, Zygmunt III Waza i królowa Wiktoria. Pierwsza wzmianka o tej chorobie pochodzi z Egiptu z 2600 r. p.n.e. Podagra wywołuje u nas zazwyczaj wesołość, ponieważ jest wynikiem nadmiernego pobłażania sobie. Jednak coraz częściej okazuje się, że nie trzeba mieć 137 cm w pasie, jak Henryk VIII, by na nią zachorować. Coraz częściej dna moczanowa występuje z powodu złych zwycza­jów żywieniowych. Pijemy za dużo alkoholu, jemy nie to, co trzeba, mamy za mało ruchu i ważymy za dużo. Choroba ta rzadko zdarza się poniżej 30. roku życia, jed­nak wśród osób starszych można zaobserwować jej silny wzrost, ze szczytem zachorowań około 80. roku życia. Obecnie w kra­jach uprzemysłowionych cierpi na nią około 2 proc. społeczeń­stwa. W populacji ludzi starszych, powyżej 75. i 80. roku życia, odse­tek ten wynosi 3-4%. U najstar­szych mężczyzn − nawet 10%.

Podagra jest zaliczana do chorób autoimmunologicz­nych, u której podstaw leży nadmiar moczanów (kwasu moczanowego) odkładają­cych sięw postaci krysz­tałków w stawach, co pro­wadzi do powstania stanu zapalnego. Choroba wywołuje dotkliwy ból i zniekształcenie stawów, a dole­gliwości nasilająsięw trakcie ataku dny moczanowej. Może miećona postaćpierwotnąlub wtór­ną. Najczęściej mamy do czynie­nia z tą pierwszą, spowodowaną zmniejszonym wydalaniem kwasu moczowego przez nerki. Choroba może rozwijać się bezobjawowo. Pierwszym jej symptomem jest zazwyczaj atak dny moczanowej. Tak więc, to silny ból stanowi pierwszą informację dla chorego, że coś jest nie w porządku. Zależ­nie od miejsca, w którym dochodzi do stanu zapalanego, dna mocza­nowa nazywana jest w różny spo­sób. Gdy dotyka palucha śród­stopno-paliczkowego, mamy do czynienia z podagrą, w przypadku zapalania stawów dłoni − chira­grą, stawu kolanowego − gonagrą, stawu barkowego − omagrą.

Warto zaznaczyć, że pierwotna dna moczanowa nie ma zidentyfikowanego źródła.

Jej objawem jest zwiększoną ilości kwasu moczowego i zaburzenia w jego wydalaniu przez nerki. Natomiast dna wtórna jest konse­kwencją zaistniałej choroby − cho­roby nerek, nowotworów, a także trybu życia opartego na niepra­widłowym odżywianiu i naduży­waniu alkoholu. Rwa moczanowa może pojawićsiętakże jako cho­roba towarzysząca kwasicy, nie­wydolności oddechowej lub jako efekt nadmiernego wysiłku fizycz­nego, palenia tytoniu czy przyj­mowania niektórych leków, np. moczopędnych. Atakowi dny moczanowej towarzyszy z reguły osłabienie i podwyższona temperatura. Objęty z apa­leniem staw staje się bole­sny i spuchnięty. Skóra pod jego wpływem ulega zaczerwienieniu, staje się roz­grzana i obrzmiała. Zazwyczaj atak choroby następuje rano, po sutym posiłku bogatym w związki purynowe (tj. podroby, dziczy­zna, baranina, sardynki, śledzie, szproty, czekolada, kawa natu­ralna, herbata, kakao, soczewica, groch, fasola, grzyby, szpinak, wędliny, konserwy, ostre przy­prawy, tłuszcze zwierzęce, masło, śmietana, rabarbar) lub mocno zakrapianej alkoholem nocy. Jeśli nie podejmiemy środków zarad­czych, może on trwać nawet do trzech tygodni. Nieleczona dna prowadzi do rozwoju stadium przewlekłego. Objawia się ono wielostawowymi zmianami zapal­nymi, takimi jak guzki dnawe, ubytki kostne, nefropatia lub kamica moczowa.

Jak wobec tego możemy leczyć dnę moczanową?​ 

W pierwszym rzędzie możemy łagodzić stany zapalne. Obok nie­steroidowych leków przeciwza­palnych, chorym podaje się leki przeciwbólowe. Ponieważ dole­gliwość opiera się na niemoż­ności wydalenia z organizmu kwasu moczowego, zaleca się nawadnianie w celu pobudze­nia wydzielania moczu (diurezy). Warto zanotować, że aspiryna w przypadku ataku dny moczano­wej może zaostrzyć jego objawy. Poza lekami konieczne jest też podjęcie kroków zmierzających do zmiany nawyków żywienio­wych. W tym celu należy wyklu­czyć z diety mięso, sosy i wywary mięsne, rośliny strączkowe, kakao i czekoladę, tłusty nabiał, pie­czarki, boczniaki, prawdziwki, szprotki, łososia i śledzie, a także alkohol. Pogarszają one przebieg choroby i mogą potęgować jej dokuczliwość. Dieta niskopurynowa powinna zawierać niską ilość tłuszczu, a więcej węglowodanów, które wzmagają usuwanie mocza­nów. Posiłki powinny być goto­wane w dużej ilości wody lub na parze (gotowanie zmniejsza ilość puryn), pieczone w folii lub duszone bez wcześniejszego obsmażania. Posiłki (najlepiej 4-5 dziennie) należy spożywać regularnie, a ostatni powinno się zjeść 3-4 godziny przez snem (w nocy zwiększa się ilość zatrzy­mywanego w organizmie kwasu moczowego). Ważne jest przyj­mowanie min. 2 litrów płynów dziennie. Ich odpowiednia ilość zapobiegnie wytrącaniu się kwasu moczowego w nerkach i kamicy nerkowej. O uzupełnienie płynów należy zadbać szczególnie przed pójściem spać (największe stęże­nie kwasu moczowego stwierdza się w moczu w godzinach poran­nych). Ponadto należy je przyj­mować podczas każdego posiłku (zagęszczenie moczu wzrasta po posiłkach). Zaleca się picie wody, słabych naparów herbaty, rozcień­czonych soków i kompotów.

W diecie niskopu­rynowej obowiązuje podział produktów spożywczych ze względu na ilość wytwarzanego kwasu moczowego na trzy grupy.

Pierwszą... 
stanowią te, z których powstaje mniej niż 50 mg kwasu moczo­wego. Powinny one dominować w diecie niskopurynowej

warzywa:
buraki czerwone, cebula, cukinia, kapusta biała, kapusta kwaszona, marchew, ogórki, pomidory, rzodkiewki, sałata, kapusta pekińska, ziemniaki.

owoce:
wiśnie (U pacjentów, którzy co drugi dzień zjadali porcję wiśni, ryzyko ataków dny moczanowej zmniejszało się o 35 proc. Z przeprowadzonych badań wynika, że wiśnie zawierają anto­cyjany – przeciwutleniacze o wła­ściwościach przeciwzapalnych. ) ananas, pomarańcze, agrest, kiwi, brzoskwinie, czereśnie, gruszki, jabłka, maliny, porzeczki, truskawki i winogrona.

nasiona:
słonecznik, sezam, mak

orzechy:
laskowe, ziemne i włoskie, migdały

nabiał:
chudy twaróg sery żółte i pleśniowe, świeże jajka

tłuszcze roślinne:
oliwa z oliwek, olej lniany i rzepakowy

produkty mączne:
makaron, chleb biały, bułki

ryż i kasze

miód

dżemy nisko-słodzone

Druga...
grupa to produkty, z których powstaje od 50 do 100 mg kwasu moczowego. Należy je zdecydowa­nie ograniczyć w menu.

ryby:
flądra, lin

owoce morza

niskiej klasy wyroby mięsne:
parówki i kaszanki

warzywa:
zielona fasolka szparagowa, kapu­sta czerwona i włoska, fasola, groch i soczewica

owoce:
melony, banany

Trzecią....
grupę tworzą produkty, z których powstaje powyżej 100 mg kwasu moczowego i należy je wyelimino­wać z diety.

tłuste i wędzone ryby:
karp, śledzie, makrela, sardynki, łosoś

mięso:
cielęcina, jagnięcina, wołowina, wieprzowina, kurczak pieczony, dziczyzna, gęś, mięso w postaci konserw i wywarów, smalec i słonina

warzywa:
kalafior, brukselka, groszek zielony, kukurydza, papryka, por, szpinak, soja, rabarbar, grzyby, marynowane warzywa

słodycze:
czekolada, kakao, słodkie napoje gazowane i energetyzujące, nierozcieńczone soki owocowe

przyprawy
korzenne i ostre, pieprz, gorczyca

Oczywiście bezwzględnie odradza się spożycie jakiejkolwiek ilości alkoholu, ponieważ skutecznie przyczynia się on do zahamowania wydalania kwasu moczowego

  Ruch i relaks

Ruch i ćwiczenia fizyczne nie szkodzą chorym na dnę mocza­nową. Wręcz przeciwnie, brak ruchu powoduje większą sztyw­ność stawów i częstsze ataki. Oczywiście żaden sport wyczy­nowy nie wchodzi w grę, żadne ćwiczenia przeciążające stawy (np. bieganie) czy wymagające wyjąt­kowej ich sprawności, jak choćby wspinaczka. Dobrze jest wybie­rać takie dyscypliny, które deli­katnie rozruszają narząd ruchu: gimnastyka dla osób 50+, basen, tai-chi. Przy jakichkolwiek wątpli­wościach warto zasięgnąć porady fizjoterapeuty. Z chorobą nie można się zaprzyjaźnić, ale można z nią żyć. Trzeba tylko wejść na pokojową ścieżkę nisko­purynowej diety i ruchu oraz regularnie kontro­lować wskaźniki choroby u lekarza.