Powrót do nauczania w trybie zdalnym dzieci w wieku szkolnym jest często trudnym czasem dla ich rodziców – stanowi bowiem wyzwanie nie tylko organizacyjne, ale i emocjonalne. Jednakże w tym doświadczeniu można odnaleźć pewne pozytywne strony. Tak więc gdy już wykorzystamy nieoczekiwanie dany nam czas na zaległe porządki domowe, a pieczenie chleba i pasjonujące rozmowy wideo ze znajomymi przestaną nas już tak bardzo zajmować, warto wykorzystać dni spędzane z rodziną na przyjrzenie się prawidłowej postawie dziecka. Dotąd dzieci przebywały wiele godzin w szkole, nie mogły być zatem tak wnikliwie obserwowane przez rodziców. Teraz, gdy są w domu, jest na to doskonały czas. Kwestia postawy jest dla młodego organizmu bardzo istotna, warunkuje bowiem prawidłowy rozwój dziecka. Baczenie na nią jest sprawą, za którą w obecnym stanie pandemii odpowiedzialni stali się rodzice, a nie jak dotychczas nauczyciele, wychowawcy czy szkolna służba zdrowia.
Co trzeba wiedzieć? Na co zwracać uwagę?
Przede wszystkim warto sobie uzmysłowić powszechność obserwowanych przez lekarzy nieprawidłowości w utrzymywaniu podstawy ciała, skrzywienia kręgosłupa, asymetrii barków, łopatek oraz nadmiernej krzywizny w płaszczyźnie strzałkowej. Etapy przyspieszonego wzrostu u dziecka są szczególnie niebezpieczne. To w tym właśnie czasie (gdy mięśnie nie nadążają za rozwojem kośćca i nie stanowią wystarczającej podpory dla kręgosłupa) pojawiają się wady postawy, z których najniebezpieczniejsza jest pogłębiająca się wraz z rozwojem dziecka skolioza. Nadwaga sprzyja z kolei koślawości kolan z towarzyszącym mu płaskostopiem. Ważne jest zatem wczesne rozpoznanie i odpowiednia diagnoza. Skoliozę można rozpoznać, gdy położenie jednego z barków dziecka wydaje się wyższe niż drugiego lub gdy ubranie nie leży równo. Patrząc na zdrowy kręgosłup dziecka z tyłu, widać, że wygina się w łuki, najczęściej w okolicach lędźwi, piersi lub szyi. Są to naturalne krzywizny – gdy się je zaburzy, powstają poważne zmiany w sylwetce, może dojść do rotacji kręgosłupa i jego wygięcia bocznego. Poza tym niepokój powinny wzbudzić takie objawy jak: ramiona i łopatki o różnej wysokości, dostrzegalny garb po jednej stronie klatki piersiowej, uwypuklenia w lędźwiowym odcinku kręgosłupa, nierównomierne wcięcie w talii. Gdy skolioza przez dłuższy czas nie jest poddawana leczeniu, dziecko może odczuwać także ból wynikający z ucisku nerwów oraz w skrajnych przypadkach rdzenia kręgowego. Wówczas mogą wystąpić: drętwienie, osłabienie kończyn dolnych, problemy z chodzeniem związane z utratą koordynacji mięśni nóg. Mogą pojawić się również zniekształcenia klatki piersiowej, co pociąga za sobą problemy z oddychaniem, uczucie zmęczenia po nawet niewielkim wysiłku, zaburzenia pracy serca. Na takie właśnie symptomy zwracajmy uwagę, obserwując dzieci.
Samo schorzenie często mylnie definiuje się jako boczne skrzywienie kręgosłupa (w którąś ze stron)
W rzeczywistości skolioza to skrzywienie trójpłaszczyznowe – w płaszczyźnie czołowej (boczne skrzywienie kręgosłupa), strzałkowej (tak zwana ordoskolioza albo kifoskolioza) i poziomej. Rozwój tego skrzywienia uzależniony jest od czynników etiologicznych i biomechanicznych. A więc początki skoliozy mogą być bądź bardzo różnorodne (czasem niewyjaśnione), bądź typowe oraz związane z prawami fizyki i wzrostu ciała. W skutek zwyrodnienia zamiast naturalnej, delikatnie łukowatej formy, kręgosłup przybiera kształt litery S. O skoliozie mówimy wówczas, gdy kąt skrzywienia kręgosłupa wynosi co najmniej 10° w płaszczyźnie czołowej. Skrzywienie obejmuje piersiowy odcinek kręgosłupa (górną część pleców) lub rozwija się pomiędzy odcinkiem piersiowym a lędźwiowym (środkowa część pleców). W zależności od wieku dziecka można rozróżnić skoliozy: wczesnodziecięce (do 3. roku życia), dziecięce (pomiędzy 3. a 10. rokiem życia), młodzieńcze (nabyte w okresie dojrzewania).
Co jest przyczyną tej wady postawy? Czego zatem należy unikać
W wypadku dzieci z pierwszej grupy wiekowej to między innymi układanie dziecka na brzuszku z główką położoną na jednym policzku (najczęściej prawym), zbyt wczesne sadzanie lub pionizacja dziecka, kiedy jego ciału brakuje stabilizacji więzadłowej dolnego odcinka kręgosłupa, i noszenie dziecka (najczęściej) na lewym biodrze przez praworęcznych (najczęściej) rodziców. W odniesieniu do drugiej grupy wiekowej, a więc również dzieci w wieku szkolnym, to między innymi prowadzanie za jedną rączkę dziecka, siadanie na jednej pięcie podczas zabaw na podłodze, asymetryczne noszenie plecaka lub tornistra, oglądanie i czytanie telewizji leżąc na boku z głową podpartą na łokciu, siedzenie w pozycji asymetrycznej podczas czytania oraz przed komputerem z wadliwie ustawionym monitorem na skos.
Tutaj uwaga dotycząca wspomnianego szkolnego tornistra czy plecaka
Choć warunki pandemii czasowo je wyłączyły z użycia, warto pamiętać, że mają one kluczowe znaczenie na postawę dziecka. Szkolny plecak nie może był za ciężki. Według wytycznych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) u dzieci do 13. roku życia tornister nie powinien ważyć więcej niż 10 proc. jego masy ciała. Dziecko, które dźwiga duży ciężar na plecach, pochyla się, co skutkuje nadmierną krzywizną w odcinku piersiowym. Plecy stają się okrągłe, a co za tym idzie następuje gorsza wentylacja płuc. Za ciężki tornister może powodować także bóle kręgosłupa wynikające z przeciążenia mięśni. Te z kolei mogą doprowadzić do niekorzystnych zmian układu kostno-mięśniowego, a takie wady zostaną do końca życia. Na co zwracać uwagę, wybierając plecak? Ważne są usztywnione i wyprofilowane plecy. Tornister z usztywnionym tyłem pomaga dziecku w zachowaniu prawidłowej postawy. Przed zakupem przymierz dziecku plecak i sprawdź, czy dobrze jest dopasowany do jego sylwetki. Unikaj torby przewieszanej przez ramię. Takie torby nie są wskazane, zwłaszcza w młodym wieku, ponieważ wywołują nacisk na jedną stronę, nawet jeśli przewieszamy je w poprzek tułowia.
Troska rodzica nie może zastąpić specjalistycznej wiedzy lekarzaEnter heading here...
Aby potwierdzić schorzenie, należy udać się z wizytą do ortopedy. Na podstawie objawów, a także diagnostyki radiologicznej w oparciu o RTG kręgosłupa ortopeda może postawić ostateczną diagnozę. Skoliozę o kącie poniżej 20° (liczony przy pomocy metody diagnostycznej Cobba służącej do obliczenia stopnia skrzywienia kręgosłupa) można z powodzeniem leczyć rehabilitacyjnie. Istotne są regularne kontrole, monitorowanie stanu kręgosłupa i ewentualne modyfikacje przebiegu leczenia. Rehabilitację rozpoczyna się już u niemowląt, dzięki czemu układ kostno-mięśniowy może prawidłowo się rozwijać. Przy większym skrzywieniu kręgosłupa, takim do 30°, wskazane jest noszenie gorsetu ortopedycznego. Skolioza powyżej 40° kwalifikuje się już do leczenia operacyjnego. Warto wiedzieć, że operacja nie umożliwia całkowitej korekcji skrzywienia, jednak zapobiega jego progresji.
