Suplementacja w czasie ciąży

Jakiego rodzaju witaminy warto w tym szczególnym okresie dostarczyć organizmowi?

Dlaczego akurat kwas foliowy, jod i witamina D₃? ​

Kwas foliowy to jedna z witamin z grupy B (inne nazwy: witamina B₉, folian, folacyna). Nasz organizm nie potrafi go wytwarzać, dlatego musi być dostarczany kobietom w ciąży z pożywieniem lub w postaci suplementu. Jest on niezbędny do powstawania czerwonych krwinek. Reguluje rozwój komórek nerwowych, wpływa na prawidłową funkcję układu nerwowego, przewodu pokarmowego, narządów płciowych. Kwas foliowy jest niezbędnym czynnikiem wzrostu i rozwoju. Jego ewentualne braki podnoszą ryzyko wystąpienia otwartych wad ośrodkowego układu nerwowego, a także mogą powodować wzrost prawdopodobieństwa wystąpienia wad serca oraz poronień. W tym celu PTGiP zaleca suplementację już w okresie planowania ciąży, czyli co najmniej półtora miesiąca przed poczęciem. Ponadto przyjmowanie przez ciężarne we wczesnej fazie ciąży do drugiego trymestru 0,4 mg kwasu foliowego dziennie obniża nawet do 72 proc. groźbę wystąpienia wad otwartych cewy nerwowej u dzieci. Kwas foliowy występuje również w pożywieniu. Najwięcej jest go w warzywach zielonolistnych takich, jak szpinak, kapusta, sałata, brokuły, drożdżach piwnych, soku z pomarańczy, fasoli, cykorii, groszku, szparagach, rzepie, soczewicy, ryżu, soi, kiełkach pszenicy.
W przypadku jodu z uwagi na profilaktyczne jodowanie soli kuchennej ryzyko wystąpienia niedoboru tego pierwiastka w diecie nie jest duże. Jednak odpowiednia jego podaż w okresie ciąży jest bardzo ważna w rozwoju płodowym dziecka. Jod bowiem warunkuje prawidłowe funkcjonowanie jego tarczycy. Hormony tarczycy niezbędne są przede wszystkim do rozwoju mózgu i kości dziecka. Ich skrajny niedobór może spowodować ciężkie upośledzenie umysłowe płodu, wady układu kostnego, a także przedwczesne odklejenie się łożyska czy poronienie. Szczególnie ważny jest okres pierwszych 10 tygodni od zapłodnienia. W tym czasie płód nie ma jeszcze własnej tarczycy i jest uzależniony od dostawy hormonów z organizmu matki, a właśnie wtedy najbardziej intensywnie rozwijają się jego wszystkie narządy, w tym mózg. W I trymestrze ciąży zapotrzebowanie na jod wzrasta do 200 µg na dobę. WHO rekomenduje przyjmowanie go w ilości nawet 200–500 µg na dobę. Zgodnie z zaleceniami PTGiP każda kobieta powinna w okresie ciąży przyjmować jod w postaci suplementów w dawce 150 μg na dobę. Pozostałe zapotrzebowanie powinno zostać zaspokojone przez dietę, czyli spożycie ryb morskich, owoców morza, jodowanej soli kuchennej i wody mineralnej.
Witamina D₃ jest konieczna do utrzymania prawidłowej gospodarki wapniowo-fosforanowej w organizmie oraz prawidłowego funkcjonowania wielu tkanek, narządów i komórek niezwiązanych z gospodarką mineralną. Duży niedobór witaminy D w czasie ciąży zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia stanu przedrzucawkowego i urodzenia dziecka z niedoborem tej witaminy, co powoduje w późniejszym okresie słabą mineralizacją kości i rozwój krzywicy, a także zwiększa ryzyko między innymi cukrzycy typu I, nowotworów i chorób autoimmunologicznych. Kobiety ciężarne są zagrożone jej niedoborem ze względu na większą utratę wapnia z kości. Zalecana dzienna dawka tej witaminy w diecie wynosi od 1500 do 2000 IU na dobę. Dobrym sposobem na zapewnienie organizmowi potrzebnej mu dawki witaminy D jest 20-minutowy spacer w słoneczny letni dzień. Warto zaznaczyć, że niedobór tej witaminy jest w Polsce właściwie powszechny. Według niektórych badań występuje u 100 proc. kobiet w ciąży i noworodków.
W standardowej diecie Polaków obserwuje się spore niedobory niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych z rodziny omega-3, a szczególnie cennego, kwasu dokozaheksaenowego (DHA), którego głównym źródłem są ryby morskie i owoce morza. Zgodnie z dostępnymi badaniami właściwa zawartość nienasyconych kwasów tłuszczowych w diecie warunkuje prawidłowy rozwój siatkówki oka płodu, wydłużenie czasu trwania ciąży, wzrost masy urodzeniowej noworodka i spadek ryzyka wystąpienia przedwczesnego porodu. Zdaniem PTGiP kobiety w ciąży powinny przyjmować co najmniej 600 mg wielonienasyconych kwasów tłuszczowych dziennie. Przy czym za ich bezpieczne źródło uznaje małe ryby i algi z rodzaju Schizochytrium sp. hodowane sztucznie, co zmniejsza ryzyko skażenia metalami ciężkimi takimi jak rtęć, tak jest niekiedy w przypadku ryb morskich. 

Z kolei magnez jest potrzebny naszemu organizmowi ze względu na prawidłową gospodarkę mineralną kości

Jego niedobór może zwiększać kurczliwość mięśni i podnosić ryzyko wystąpienia nadciśnienia. Sugerowane dawki magnezu wahają się od 200 do 1000 mg na dobę.U ciężarnych nierzadko stwierdza się niedokrwistość niedoborową, która może zwiększać ryzyko przedwczesnego porodu. Istnieje też zależność pomiędzy jego poziomem we krwi pępowinowej dziecka a testami oceniającymi zdolności motoryczne oraz poznawcze u kilkulatków. Badania wykazują, że niedobór żelaza występuje u około 40 proc. ciężarnych. Dlatego przyszłym mamom zaleca się suplementację żelaza 26–27 mg na dobę. PTGiP sugeruje suplementację żelazem u kobiet z anemią z powodu niedoboru żelaza stwierdzoną w okresie przedkoncepcyjnym, a następnie od 9. tygodnia do końca ciąży. Dawki żelaza należy dostosować do danej kobiety w ciąży i do danego trymestru. W przypadku ciężarnych z niedokrwistością jego dawkę należy zwiększyć do 60‒120 mg na dobę.Nie ulega wątpliwości, że w czasie ciąży należy zadbać o prawidłowo zbilansowaną dietę. Opieka prenatalna powinna mieć charakter indywidualny i być dostosowana do nawyków żywieniowych matki, a także uwzględniać opracowanie wspólnie z lekarzem planu właściwej suplementacji.