Witaminy a prawidłowy rozwój dziecka
Każdy rodzic chce wspomagać rozwój swojego dziecka najlepiej jak umie. Dzieci od pierwszych miesięcy życia intensywnie rosną. Procesy, które zachodzą w pierwszych 3 latach życia są niezwykle istotne. Można powiedzieć, że ten krótki okres wpływa na całe przyszłe życie dziecka. Potrzebuje ono w tym czasie witamin i minerałów, które są istotnym budulcem organizmu, zapewniają stabilny rozwój, a także zwiększają odporność. Dla prawidłowego rozwoju ważne są również styl życia, aktywność fizyczna, a także odpowiednia ilość snu.
Pierwsze dwanaście miesięcy życia dziecka to czas dynamicznych zmian, które można obserwować niemal z tygodnia na tydzień
W tym czasie noworodek, który przesypia większość dnia, przeistacza się w niemowlę, które pod koniec pierwszego roku życia potrafi wypowiedzieć proste słowa, siedzieć, raczkować, a nawet rozumie proste komunikaty rodziców. Zwiększa przy tym swoją masę niemal trzykrotnie, a wzrost średnio o połowę. W przypadku noworodków silnym bodźcem do budowania odporności jest przede wszystkim siara, czyli pierwsze mleko matki, bogate nie tylko w substancje odżywcze, ale również w leukocyty (białe krwinki), które wspierają rozwój dobrych bakterii w jelitach noworodka i umożliwiają mu ochronę przed drobnoustrojami na kolejne tygodnie, a nawet lata. Pokarm ten utrzymuje się zaledwie przez kilkanaście godzin po porodzie. Potem możemy podawać dziecku pokarm odzwierzęcy, na przykład colostrum bovinum, czyli siarę bydlęcą. Zawiera ona ponad 250 czynników bioaktywnych, które wpływają na prawidłowe działanie układu odpornościowego i pokarmowego, w tym immunoglobulinę, laktoferynę, lizozym, laktoalbuminę oraz kolostryninę. W jej składzie znajdują się ponadto łatwo przyswajalne witaminy (między innymi A, C, E, B1, B2 i B6) oraz substancje mineralne: wapń, fosfor, magnez, potas i sód. Siara bydlęca posiada działanie przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwwirusowe i przeciwzapalne. Reguluje skład mikroflory jelitowej noworodków, hamując wzrost patogennych szczepów (jak E. coli i Enterobacteriaceae), a wspierając kolonizację pożądanymi bakteriami (Lactobacillus, Bifidobacterium).
W tym okresie dziecko rośnie najszybciej, dlatego potrzebuje sporej dawki witamin i minerałów
Niestety tak potrzebne witaminy dla niemowląt nie są wytwarzane w organizmie, dlatego należy niemowlę wspierać w jego intensywnym rozwoju. Światowa Organizacja Zdrowia rekomenduje, aby niemowlęta do 6. miesiąca życia były karmione wyłącznie mlekiem matki, które zawiera niezbędne składniki odżywcze w tym witaminy z grupy B oraz witaminy A, D, E, K. Witamin D i K jest niestety zbyt mało w kobiecym mleku w stosunku do zapotrzebowania, dlatego zaleca się dostarczać je dziecku w innej formie. Zatem witaminy niezbędne w tym okresie to witamina D i K. Witamina D utrzymuje prawidłowe stężenie proporcji wapnia i fosforu w organizmie, a jej niedobór może prowadzić między innymi do krzywizny, zaburzeń mineralizacji tkanki kostnej, wapnienia spojówek, stanów zapalnych skóry. Witamina K zapewnia zaś prawidłowe krzepnięcie krwi i metabolizm wapnia, jak również ma właściwości antybakteryjne i przeciwgrzybicze.
W wieku 2–4 lat dzieci coraz bardziej akcentują potrzebę własnej autonomii, z tego powodu rodzicom coraz trudniej jest zadbać o ich zdrową i zbilansowaną dietę
Polem walki o niezależność stają się dla dziecka preferencje żywieniowe, co niejednokrotnie prowadzi do wyeliminowania z diety warzyw i owoców. Oznacza to potencjalne braki witamin, które są istotne dla ich rozwoju umysłowego i fizycznego. Są one jednak konieczne, gdyż w tym okresie dzieci stają się aktywne ruchowo, uczą się nowych umiejętności, zdobywają nowe kompetencje poznawcze. Chcąc sprostać wyzwaniu, rodzice uciekają się do suplementacji diety przy pomocy preparatów witaminowych. Dane wskazują, że spożywa je aż 33 proc. dzieci poniżej 3. roku życia. Równocześnie organizacje takie jak Instytut Matki i Dziecka ostrzegają, że suplementacja może być w tym przypadku szkodliwa, podkreślając że jedyne niedobory, na jakie narażone jest dziecko w tym okresie, dotyczą witaminy D i wapnia. Trzeba pamiętać, że duża część produktów spożywczych dedykowanych dzieciom jest modyfikowana i wzbogacana witaminami. Dotyczy to jogurtów, serków, deserów, soków, słodyczy. Oznacza to zdaniem specjalistów, iż nie ma potrzeby podawania zdrowemu dziecku suplementów witaminowych. Głównym źródłem witamin, podobnie jak innych składników odżywczych, powinna być dobrze zbilansowana dieta, dostosowana do wieku, płci, wagi i aktywności ruchowej. W zdrowych posiłkach powinny znaleźć się warzywa, owoce, nabiał, mięso, ryby, zdrowe oleje, orzechy. Problem w tym – co pokazuje praktyka i badania – że takie prawidłowe zbilansowanie pożywienia nie jest rzeczą łatwą, zwłaszcza w sezonie zimowym, gdy dostęp do pełnowartościowych warzyw i owoców jest ograniczony, podobnie jak dostęp do promieni słonecznych. Na podstawie badań przeprowadzonych w USA stwierdzono, że jadłospis przedszkolaków zaspokaja ich dzienne zapotrzebowanie na niektóre witaminy i składniki mineralne jedynie w 71 proc. W przypadku witaminy D zapotrzebowanie to zaspokajano jedynie w 21 proc., a w przypadku wapnia w 39 proc. Niedobory stwierdzono również w przypadku miedzi, cynku, jodu i witaminy C. W przypadku polskich dzieci zbyt mała podaż witamin w diecie dotyczy głównie witaminy B1, niacyny, miedzi wapnia, cynku oraz żelaza. Powszechny deficyt odnotowuje się także w przypadku witaminy D3, której w miesiącach zimowych nie sposób dostarczyć w inny sposób niż poprzez suplementację. Jadłospisy prawie 50 proc. najmłodszych dzieci wykazują niedobór wapnia, który jest koniecznym budulcem zębów i kości. Odpowiada on również za krzepliwość krwi oraz pomaga w utrzymaniu równowagi kwasowo-zasadowej. Jego źródłem są oczywiście mleko, nabiał, ryby oraz niektóre produkty pochodzenia roślinnego. Niestety ryby nie cieszą się wśród dzieci zbytnią popularnością, toteż rodzice nierzadko rezygnują z ich podawania. To poważny błąd. Stanowią one cenne źródło niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych. Jak wykazano niedobór omega-3 w diecie 3-latka oznacza nie tylko niższą odporność (działa on przeciwzapalnie), ale może też przełożyć się na częstsze zachowania antyspołeczne, wybuchy agresji, wycofanie, niepokój. Ma to związek z wpływem kwasu omega-3 na znajdujące się w mózgu neuroprzekaźniki. Jest on bowiem między innymi składnikiem budulcowym centralnego układu nerwowego – mózgu i siatkówki oka. Jeśli chodzi o odporność, wykazano że już 2-miesięczna kuracja produktami z kwasem omega-3 zmniejsza ryzyko infekcji o ponad 60 proc. Jeżeli podawać go regularnie przez rok, efekt ten okazuje się jeszcze lepszy, ponieważ ryzyko infekcji spada o ponad 70 proc.
Zgodnie z dostępnymi danymi 14 proc. dzieci między 1. i 3. rokiem życia otrzymuje dodatkowe suplementy witaminowe i wzmacniające odporność. Z jednej strony w pewnych przypadkach okazuje się to konieczne, z drugiej – rodzice chętnie podają je niejako profilaktycznie z pominięciem badań morfologicznych i konsultacji z lekarzem.
