Choroba Hashimoto

Przewlekłe zmęczenie i złe samopoczucie to niekoniecznie wynik przepracowania czy stresu. Mogą oznaczać chorobę Hashimoto a dokładniej przewlekłe limfocytowe zapalenie gruczołu tarczowego. Według danych cierpi na nią ok. 700 tysięcy Polaków. Zapalenie tarczycy Hashimoto to najczęstszy rodzaj zapalenia tarczycy i najczęstsza przyczyna pierwotnej niedoczynności gruczołu tarczowego. Jest to choroba o podłożu autoimmunologicznym, polegająca na zaburzeniach układu odpornościowego, który przestaje bronić organizmu przed infekcjami, a zaczyna powodować stan zapalny. Atakuje tarczycę, której nieprawidłowe funkcjonowanie wpływa na cały organizm. Pierwsze cztery przypadki choroby opisał w 1912 roku japoński chirurg pracujący w Berlinie, Hakaru Hashimoto (1881-1934). Wprowadził on na określenie tej jednostki chorobowej używany jeszcze niekiedy termin, struma lymphomatosa. Choroba występuje zdecydowanie częściej u kobiet niż u mężczyzn. Częstość jej występowania wynosi około 2% we wszystkich grupach wiekowych. Choroba pojawia się również u dzieci, ale większość zachorowań odnotowuje się u osób w wieku 45-65 lat. W grupie ryzyka znajdą się także chorzy na reumatoidalne zapalenie stawów, cukrzycę, celiakię. Zagrożone są także kobiety po porodzie, gdy ich organizm jest osłabiony i z trudem wraca do normalnego funkcjonowania. Również osoby, u których w najbliższej rodzinie zdarzały się przypadki choroby Hashimoto muszą liczyć się z możliwością zachorowania.

Choroba Hashimoto wchodzi w skład zespołów autoimmunologicznego uszkodzenia gruczołów wydzielania wewnętrznego. Gdy współwystępuje z chorobą Addisona, rozpoznaje się zespół Schmidta; w przypadku współwystępowania choroby Hashimoto, choroby Addisona i cukrzycy typu 1 stwierdza się zespół Carpentera.

Początek choroby jest zwykle trudno uchwytny. Rozpoznanie ustalane jest dopiero w zaawansowanej postaci, gdy dochodzi do niedoczynności tarczycy. W badaniu palpacyjnym można stwierdzić równomierne powiększenie gruczołu, który jest niebolesny i ma twardą lub gumową konsystencję oraz guzowatą powierzchnię. Choroba ma przebieg przewlekły, a powstałe w jej trakcie, nieleczone wole (powiększona tarczyca) ma skłonność do stopniowego powiększania, choć może też pozostać niezmienione. Niestety przez dłuższy czas może ona pozostać w ukryciu. Są jednak pewne objawy, na które należy zwrócić uwagę: ciągłe uczucie rozdrażnienia, przygnębienia i zmęczenia, wrażliwość na zimno i podwyższony cholesterol. Kobiety mogą mieć kłopoty z utrzymaniem wagi poprzez zatrzymywanie wody w organizmie i zwolniony metabolizm, a także problemy z zaparciami, dłuższe i obfitsze miesiączki oraz suchą skórę (szczególnie na łokciach i kolanach). Hashimoto towarzyszą także obrzęki (głównie twarzy), natężona potliwość, wahania nastroju (a nawet depresja czy choroba afektywna dwubiegunowa), bezsenność, wypadanie włosów, zaburzenia koncentracji. Rozpoznanie choroby z reguły opiera się na badaniu krwi. Należy wykonać badanie poziomu hormonu TSH, fT3 i fT4 oraz przeciwciał przeciwtarczycowych (aTPO oraz aTG). Następy krok to badanie USG tarczycy. W ten sposób można wykryć hypoechogeniczny miąższ, symptom świadczący o możliwości występowania choroby Hashimoto. Jeśli pojawią się wątpliwości, zazwyczaj przeprowadza się biopsję i pobiera tkanki tarczycy w celu przeprowadzenia badania histopatologicznego. Jeżeli współwystępują niedoczynność tarczycy i zwiększone stężenie przeciwciał aTPO, biopsja nie jest konieczna^.

Jak wygląda leczenie?

Ponieważ nie znamy przyczyn Hashimoto, więc leczy się objawy choroby. W tym celu podaje się syntetyczny analog hormonu tarczycy – lewotyroksynę, który ma za zadanie wyrównać poziom hormonów tarczycy, a tym samym znieść objawy kliniczne niedoczynności. Chodzi o to by choroba nie przerodziła się w znacznie poważniejsze problemy z tarczycą. Pomocą dla leków jest odpowiednia dieta i aktywność fizyczna.

Co zatem należy włączyć do jadłospisu a czego unikać by wspomóc prawidłowe działanie naszej tarczycy?

Białko

W diecie osób z Hashimoto zaleca się zwiększenie spożycia białka, co ma skutkować przyspieszeniem tempa metabolizmu. Ponadto, aminokwas tyrozyna, będący składnikiem białek, jest produktem wyjściowym, niezbędnym do wytwarzania hormonów tarczycy. Najlepszym źródłem białka dla osób chorych jest mięso, drób i ryby. Produkty z tej grupy powinny znajdować się w każdym z głównych posiłków. Ze względu na zawartość kazeiny mającej silne właściwości uczulające, mleko i jego przetwory nie są wskazane dla osób chorych na Hashimoto. Jako produkty zastępcze zaleca się stosowanie mleka roślinnego: migdałowego, kokosowego czy ryżowego. Badania przeprowadzone wśród osób z chorobą Hashimoto wykazały zmniejszenie stężenia hormonu TSH we krwi (tyreotropiny) po wprowadzeniu diety bezlaktozowej (wegańskiej), ale tylko wśród osób, które miały zdiagnozowaną nietolerancję laktozy, zaś w przypadku dobrej tolerancji tego dwucukru nie zauważono powyższych zmian.

Gluten

Wskazaniem do stosowania diety bezglutenowej jest celiakia lub alergia pokarmowa. Są to przypadki, gdzie z diety należy wyeliminować wszelkie źródła glutenu. Obserwuje się jednak, że choroby o podłożu autoimmunologicznym często występują zespołowo, a do takich należy również celiakia. Jeśli nie zdiagnozowano u nas tej choroby, a nadal mamy wątpliwości, dobrze jest przeprowadzić testy na nietolerancje pokarmowe, aby upewnić się, że istnieją przesłanki ku temu żeby gluten wyeliminować. Wielu dietetyków sugeruje by w wypadku wystąpienia choroby autoimmunologicznej zrezygnować z produktów zawierających to białko. Trzeba jednak pamiętać, że „produkty bezglutenowe" nierzadko zawierają sztuczne dodatki lub dużą ilość cukrów prostych, szczególnie niewskazanych w przypadku niedoczynności tarczycy.

Żelazo

Odpowiednia ilość żelaza w diecie jest bardzo ważna u osób z Hashimoto. Anemia wynikająca z niedoborów żelaza może dotykać ponad połowę chorych. Niedobór żelaza jest ponadto przyczyną zmniejszenia produkcji hormonów tarczycy. Trzeba więc zadbać o spożywanie odpowiedniej ilości produktów bogatych w żelazo. Należą do nich m.in.: wołowina, podroby (wątroba cielęca, wołowa), chuda wieprzowina, żółtka jaj, produkty pełnoziarniste, kasze, zielone warzywa.

Jod

Jod pełni kluczowa rolę w prawidłowym wytwarzaniu hormonów tarczycy, należy więc zadbać o jego odpowiednią ilość w diecie. Niedobór jodu prowadzi do wytwarzania zbyt małej ilości hormonów, nadmiar do zaostrzenia odpowiedzi zapalnej przeciwko własnym antygenom tarczycy. Dobrym źródłem jodu w diecie są ryby morskie, szczególnie świeży dorsz, mintaj i halibut, makrela i inne oraz sól jodowana, orzechy, ser żółty. Warzywa kapustne (kapusta, kalafior, brokuły, kalarepa, brukselka), proso ( kasza jaglana), gruszki, szpinak zawierają związki - goitrogeny które mają działanie hamujące wychwytywanie jodu przez tarczycę, co może skutkować zmniejszeniem wytwarzania koniecznych hormonów. Do tej grupy związków zalicza się również izoflawony występujące w znacznych ilościach w soi i jego przetworach (mleko sojowe, olej, tofu, inne). Obróbka cieplna osłabia działanie tych związków, dlatego też osoby, które spożywają jod w odpowiedniej ilości, mogą jeść wymienione produkty w umiarkowanych ilościach. Działania niepożądanego nie wykazują również fermentowane przetwory z soi (np. tempeh).

Probiotyki

Jednym z źródeł chorób autoimmunologicznych jest podwyższona przepuszczalność jelitowa, będąca wynikiem działania glutenu lub/oraz zaburzeniami równowagi w przewodzie pokarmowym pomiędzy bakteriami pożytecznymi (probiotykami) i szkodliwymi. Do głównych zadań probiotyków należy stymulowanie układu odpornościowego człowieka oraz wspomaganie trawienia i wchłaniania pokarmów. Pozytywne działanie bakterii jelitowych na układ odpornościowy związany jest między innymi z zachowaniem szczelności błon śluzowych przewodu pokarmowego. Postępowanie dietetyczne, wspomagające leczenie w Hashimoto powinno być uzupełniane produktami zawierającymi probiotyki. Naturalne probiotyki zawierają: mleczne napoje fermentowane, kiszone warzywa, takie jak ogórki, kapusta, buraki i inne, kwas buraczany, kefir wodny, kombucha.

Selen

Wiele badań wskazuje na obniżone stężenie selenu w surowicy krwi osób z chorobą Hashimoto, w porównaniu z osobami zdrowymi. Wykazano również, że suplementacja selenem w ilości 200 µg dziennie poprzez poprawę funkcjonowania układu immunologicznego zmniejsza aktywność zapalną tarczycy. Selen jednak nie leczy zapalenia autoimmunologicznego. Co ważne, przyjmowanie zbyt wysokich dawek selenu może sprzyjać wystąpieniu cukrzycy typu 2 oraz zwiększać ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, czym często obciążone są osoby z niedoczynnością tarczycy. Powyższe efekty zaobserwowano już przy suplementacji wyższej niż 55 µg na dobę.Zamiast stosować suplementy diety lepiej sięgnąć po naturalne produkty, których jest składnikiem - orzechy, w szczególności orzechy brazylijskie, ryby morskie i owoce morza, nasiona roślin strączkowych, produkty pełnoziarniste oraz twarde sery.

Tłuszcze

W diecie osób chorych należy zwiększyć udział tłuszczów zawierających kwasy tłuszczowe nienasycone. Szczególnie ważne są tu wielonienasycone kwasy tłuszczowe z rodziny omega-3, które wpływają na wrażliwość tkanek oraz przemiany hormonów tarczycy w wątrobie. Dieta bogata w kwasy omega-3 wpływa również na łagodzenie przebiegu procesów zapalnych w organizmie. Najlepszym źródłem kwasów omega-3 w diecie są: olej lniany, siemię lniane, olej z wiesiołka, awokado oraz tłuste ryby morskie.