Gryka – królowa kasz

Chińczycy zaczęli ją uprawiać około 6000 lat p.n.e., a 2000 lat później zawitała do Skandynawii i na półwysep Bałkański. Od XVIII wieku jest obecna także w kuchni polskiej prawdopodobnie za sprawą najazdów tatarskich, przez co zyskała sobie u nas przydomek „tatarka". Szybko zyskiwała popularność dzięki szerokiemu zastosowaniu i łatwości w przygotowaniu, a w konsekwencji na trwałe zapisała się w kulinarnej tradycji Polski. Najczęściej podawano ją ugotowaną na sypko z dodatkiem okrasy w postaci skwarek oraz z kwaśnym mlekiem. Kojarzona była z prostym chłopskim jadłem, sycącym i tanim. Z biegiem czasu jednak znalazła swoje miejsce na stołach ludzi bogatych i stała się składnikiem bardziej wykwintnych dań.

Kaszę gryczaną szczególnie upodobali sobie Kresowianie, którzy nadziewali nią pierogi, gołąbki i bułeczki drożdżowe (nazywane kaszkami). Na Kresach Wschodnich i południowym Podlasiu popularny był także kisiel gryczany, który spożywało się w czasie Wielkiego Postu i wieczerzy wigilijnej.

Rodzaje kaszy gryczanej

 Na polskim rynku dostępne są dwa rodzaje kaszy gryczanej: niepalona (nieprażona) i palona (prażona). Ta ostatnia ma bardziej wyrazisty smak, natomiast niepalona – jest subtelniejsza i ma więcej składników odżywczych.

Do palenia kaszy używa się bardzo wysokiej temperatury, nadaje jej to oryginalny aromat, jednak niekorzystnie wpływa na zawartość antyoksydantów oraz poziom rutyny. Dlatego jeśli spożywamy tatarkę w celach prozdrowotnych, wybierajmy jej suszoną wersję.

W sklepach znajdziemy także kaszę grubą i łamaną. Łamana jest drobniejsza i tym samym delikatniejsza dla naszego przewodu pokarmowego. Najdrobniejszą jej odmianą jest kasza krakowska, zwana także królewską na cześć swojej admiratorki Anny Jagiellonki.

Co znajdziemy w kaszy?

Tatarka składa się w 55 proc. ze skrobi, posiada dużą zawartość białka – aż 12 proc. i błonnika – 7 proc. Występują w niej także lipidy, sacharydy oraz fenole, kwasy organiczne i nukleinowe.

Kasza gryczana to także bogactwo witamin z grupy B, w szczególności B₁, B₂, B₃, B₆ oraz witaminy E i K. Jest ona także świetnym źródłem związków mineralnych takich jak: miedź, cynk, potas, fosfor, żelazo i mangan. Charakteryzuje się dużą zawartością magnezu, jak i innych rzadko spotykanych pierwiastków, na przykład boru czy kobaltu. Na uwagę zasługuje także krzem, który pomaga w utrzymaniu zdrowych włosów i paznokci oraz niwelowaniu trądziku. Pozytywnie na naszą kondycję wpływają także związki przeciwutleniające, licznie występujące flawonoidy w postaci: rutyny, kwercetyny, orientyny, witeksyny, iizowiteksyny i izoorientyny. Związki te pomagają usunąć z naszego organizmu wolne rodniki, mają niebagatelny wpływ na układ odpornościowy oraz zapobiegają rozwojowi chorób cywilizacyjnych, takich jak alergie, nowotwory czy cukrzyca.

Gryka nie tylko w kaszy

Na popularności zyskuje pieczywo gryczane, które idealnie nadaje się dla osób z nietolerancją glutenu. Grykę wykorzystuje się także do produkcji makaronów, chrupek czy płatków śniadaniowych.

Kolejnym niezwykle zdrowym produktem jest miód gryczany. Wpływa on w pozytywny sposób na rozwój psychofizyczny dzieci. Jest także stosowany w leczeniu i profilaktyce problemów z pamięcią, wzrokiem oraz słuchem. Tradycyjnie już stosuje się go w przypadku infekcji lub urazów tkanki kostnej.

Lecznicza gryka

W przemyśle farmaceutycznym wykorzystuje się rutynę, której gryka zawiera bardzo dużo. Rutyna wykazuje działanie przeciwzapalne, przeciwutleniające i ma korzystny wpływ na uelastycznianie naczyń krwionośnych. Składnik ten stosuje się także w kosmetyce. Pomaga uszczelniać drobne naczynia krwionośne, tym samym oddziałuje na wygląd i kondycję skóry.

Profilaktyka antynowotworowa 

Kasza gryczana dzięki wysokiej zawartości składników odżywczych, w szczególności antyoksydantów, błonnika i białka, ma pozytywny wpływ na nasze zdrowie. Naukowcy twierdzą, że hreczana jest poważnym sprzymierzeńcem człowieka w profilaktyce antynowotworowej. Dotyczy to szczególnie nowotworów o podłożu hormonalnym. Zatem jeśli chcemy ustrzec się raka piersi, jajników, szyjki macicy czy jelita grubego wprowadźmy do naszego jadłospisu kaszę gryczaną. Pamiętajmy, aby nie poddawać jej nadmiernej obróbce cieplnej oraz serwować w towarzystwie warzyw bogatych w witaminę C (rutyna w kaszy przedłuży jej działanie).