Mleko – za i przeciw
O zaletach konsumpcji mleka jesteśmy intensywnie przekonywani od najmłodszych lat.
Instytut Żywności i Żywienia zaleca spożywanie co najmniej 2 szklanek mleka lub przetworów mlecznych dziennie w przypadku osób dorosłych. W przypadku dzieci i młodzieży zalecana dawka wynosi 3 lub 4 porcje. Podobnie American Dietetic Association (ADA) sugeruje dzieciom i młodzieży konsumpcję 2–3 szklanek mleka dziennie. Zwolennicy mleka przekonują, że jest ono doskonałym źródłem witamin i składników mineralnych, w szczególności wapnia oraz witaminy D – niezbędnych dla zdrowych zębów i kości. Ich zdaniem dieta, z której wyeliminujemy produkty mleczne, naraża na niedostateczną podaż wapnia, a w konsekwencji zmniejszenia uwapnienia tkanki kostnej. Ma to skutkować ryzykiem jej łamliwości nawet przy małym obciążeniu. Jak przekonują jest to szczególnie istotne z perspektywy osób starszych i kobiet w okresie menopauzy, u których wzrasta ryzyko zachorowania na osteoporozę. Jednak prace uczonych z Uniwersytetu Harvarda prowadzone na przestrzeni 12 lat nie potwierdzają tego rodzaju opinii. W raporcie opublikowanym w piśmie „The Nurses' Health Studies" wykazują, że osoby, które wapń pozyskują głównie z produktów mlecznych, są bardziej narażone na złamania. Jak to możliwe? Ludzka krew zawiera wapń o stężeniu około 9–10 mg, a po spożyciu mleka ta wartość gwałtownie wzrasta. W reakcji organizm stara się obniżyć zbyt wysoki poziom wapnia, usuwając go wraz z moczem. Prowadzi to, w przekonaniu badaczy, do osteoporozy i próchnicy. By im zapobiec najlepiej spożywać bogate w wapń artykuły spożywcze, które nie są przetworami mlecznymi. Dokładnie przeciwnego zdania są naukowcy z Dartmouth Medical School. Z ich ustaleń wynika, że do złamań kości u osób spożywających każdego dnia 4 szklanki mleka dochodzi o około 70 proc. rzadziej niż u osób go niespożywających. Jak informują, to zasługa wapnia i fosforu, które są w przypadku mleka krowiego łatwo przyswajane przez organizm. Podobnie badania przeprowadzone na Uniwersytecie Medycznym w Białymstoku (Osteoporosis International 2007) wykazują korelację pomiędzy dietą pozbawioną mleka i produktów mlecznych, a liczbą złamań u dzieci i młodzieży do 20. roku życia. Wynika z nich, że grupa na diecie bezmlecznej narażona jest na 4-krotnie wyższe ryzyko wystąpienia złamań.
Przeciwnicy mleka krowiego w odpowiedzi przekonują, że mleko nie jest najlepszym źródłem wapnia.
Znacznie więcej wapnia niż w mleku znajduje się w sardynkach, migdałach czy nasionach sezamu. Ponadto wapń zawarty w mleku jest źle przyswajalny, na co wpływ ma niewłaściwa proporcja w stosunku do fosforu. Ich zdaniem jedynie te produkty spożywcze, w których stosunek wapnia do fosforu wynosi dwa do jednego lub więcej, można uważać za dobre źródło wapnia. Tymczasem w mleku krowim ten stosunek jest niższy. Zwolennicy picia mleka odpowiadają zaś, że mleko to najbogatsze źródło łatwo przyswajalnego wapnia. Przyswajalność wapnia w przypadku mleka krowiego ma sięgać aż 80 proc., gdy w przypadku mleka sojowego współczynnik ten wynosi 13 proc. Jeśli chcielibyśmy uzyskać zbliżona dawkę wapnia do tej, która znajduje się w szklance mleka, należałoby spożyć dwa bochenki chleba, kilka kotletów schabowych, pół kilograma brokułów, kapusty lub marchwi. Poza tym mleko zawiera wiele innych cennych pierwiastków jak fosfor, potas, cynk, magnez, selen, kobalt, mangan, jod i fluor, witaminę A, B2, B12, D.
Przeciwnicy mleka wskazują, że mleko stanowi jeden z najczęstszych alergenów.
Kolejne wątpliwości dotyczą związków pomiędzy piciem mleka a podwyższonym
poziomem cholesterolu.
Zwolennicy mleka krowiego przekonują, że zawarty w mleku tłuszcz posiada w swym składzie wspomniane już sprzężone dieny kwasu linolowego (CLA). CLA posiada silne działanie antyoksydacyjne, przeciwdziała miażdżycy i opóźnia rozwój choroby nowotworowej. Jeśli chodzi o związek pomiędzy spożywaniem produktów mlecznych a wysokim ryzykiem wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych, to nie ma jednoznacznych dowodów, aby tak było. Natomiast niektóre przetwory mleczne, szczególnie fermentowane za pomocą specyficznych szczepów bakterii, mają wpływ na obniżenie cholesterolu i ciśnienia. Natomiast przeciwnicy zauważają, że tłuszcz obecny w mleku to tłuszcz pochodzenia zwierzęcego. Należy go zatem unikać, ponieważ powoduje nadwagę i zwiększenie ilości cholesterolu. Według nich picie mleka sprzyja miażdżycy i chorobom serca. Jeśli ktoś nie może zrezygnować z białego napoju – powinien przejść na mleko odtłuszczone. Jednak ostatnie badania przeprowadzone przez naukowców z Uniwersytetu Harvarda wykazały, że kobiety przed menopauzą, które spożywają większe ilości wapnia i witaminy D mogą być rzadziej (o ok. 40 proc.) narażone na niebezpieczeństwo wystąpienia raka piersi. Dieta bogata w wapń sprawia, że u kobiet powyżej 45. roku życia rzadziej występuje też zespół metaboliczny, który charakteryzują takie nieprawidłowości, jak otyłość, zmiany miażdżycowe czy nadciśnienie. Jak widać dyskusja dotycząca walorów mleka budzi wiele kontrowersji i wciąż nie jest zakończona. Zarówno dietetycy, jak i lekarze nadal nie są zgodni co do jego właściwości. Mimo pojawienia wielu publikacji krytycznie nastawionych do konsumpcji mleka, większość lekarzy nadal zaleca jego spożycie, zwłaszcza w przypadku osób małoletnich. Pozostaje nam śledzić wyniki publikowanych badań i wsłuchiwać się w potrzeby naszego organizmu.
