Rak szyjki macicy

W Polsce wskaźnik zachorowalności i umieralności na raka szyjki macicy jest jednym z najwyższych w Europie.

Rak szyjki macicy w swoim początkowym stadium, nazywanym przedinwazyjnym, jest w większości przypadków w pełni uleczalny. Niestety w Polsce wykrywanie raka szyjki macicy w jego wstępnej fazie nie jest regułą, co skutkuje wysoką umieralnością na tę chorobę. W naszym kraju z tej właśnie przyczyny umiera statystycznie 5 kobiet dziennie.

Powstanie raka szyjki macicy 

Długotrwałe zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego HPV jest najczęstszą przyczyną powstawania raka szyjki macicy. Ryzyko nowotworu zwiększają wysoko rakotwórcze typy tego wirusa: HPV16 i HPV18.

Początkowo mamy do czynienia ze śródnabłonkową neoplazją szyjki macicy, inaczej zwaną przedinwazyjną fazą raka lub dysplazją. Stadium to nie stwarza bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia pacjentki, nie daje też wyraźnych objawów choroby. Jeśli stan ten nie zostanie wykryty w odpowiednim czasie, a kobieta nie będzie poddana leczeniu, nastąpi rozwój raka do tzw. stadium inwazyjnego. Zaawansowany nowotwór stanowi poważne zagrożenie zdrowia i życia chorego. Podjęcie leczenia raka II stopnia daje tylko 50 proc. szansy na wyzdrowienie. Maleje ona wraz z zaawansowaniem guza.

Nie można dokładnie określić, ile trwa nieinwazyjna faza raka szyjki macicy, dlatego obowiązkiem każdej kobiety są regularne profilaktyczne badania cytologiczne. 

Test cytologiczny

Podstawą profilaktyki są przede wszystkim okresowe badania diagnostyczne, mające za zadanie wykrywanie stanów przedrakowych. Mowa tutaj głównie o badaniu cytologicznym. Opiera się ono na ocenie mikroskopowej komórek złuszczonych z części pochwowej szyjki macicy. Jest to tzw. cytologia eksfoliatywna, czyli złuszczeniowa. Lekarz w czasie badania ginekologicznego pobiera próbkę śluzu (taka kontrola jest bezbolesna). Następnie odpowiednio przygotowany preparat komórkowy trafia do oceny mikroskopowej.

Do klasyfikacji oceny rozmazu komórek służy system Bethesda, dzięki któremu określa się, czy wymaz zawiera materiał odpowiedni do oceny, oraz stwierdza, czy obraz cytologiczny jest prawidłowy czy nie.

Dotychczasowa pięciostopniowa skala Papanicolau określająca grupy cytologiczne uważana jest już za niewystarczającą. Nie dostarcza ona bowiem wszystkich informacji, które są niezbędne do dalszego postępowania. Z tej przyczyny Narodowy Instytut Onkologii USA w Bethesda przyjął klasyfikację, którą powszechnie nazywa się systemem Bethesda. System Bethesda jest rekomendowany także przez Polskie Towarzystwo Ginekologiczne.

Terapia nowotworu szyjki macicy

O wyborze metody leczenia decyduje konsylium lekarskie. Bierze ono pod uwagę stopień zaawansowania choroby, ogólny stan zdrowia pacjentki oraz jej wiek. Leczenie pierwszego stadium raka jest najprostsze i najbardziej wymierne w skutkach. Początkowo (klasyfikacja 0 i IA-1) stosowany jest zabieg chirurgiczny mający na celu usunięcie stożka szyjki macicy — konizacja. Stopień IA-2 do II-A zakłada histerektomię chorych obszarów lub całkowite usunięcie narządów rodnych, to jest macicy i górnej części pochwy. Dodatkowo wycinane są także przyległe węzły chłonne. Stany chorobowe w stopniu II-B i wyższym łączone są z chemioterapią i radioterapią. Leczenie jest skomplikowane, obciążające dla pacjenta i wymaga wsparcia rodziny lub osób bliskich.

Po zakończonym planowym leczeniu onkologicznym prowadzona jest jeszcze obserwacja pacjentki polegająca na badaniach kontrolnych powtarzanych co 3–6 miesięcy. Oceniane są efekty przeprowadzonej terapii, ewentualne efekty uboczne leczenia onkologicznego i ryzyko nawrotu choroby. Obserwacja w ośrodku onkologicznym trwa do 5 lat od zakończenia terapii.

Objawy

Początkowo rak szyjki macicy nie daje żadnych charakterystycznych objawów. Jedną z pierwszych oznak, że dzieje się coś niepokojącego, jest krwawienie z dróg rodnych. Pojawia się między miesiączkami, po przebytej menopauzie lub po stosunku. Często przybiera postać krwawych upławów o nieprzyjemnym zapachu. Rozwojowi guza mogą towarzyszyć także problemy z oddawaniem moczu, bóle brzucha i odcinka lędźwiowo-krzyżowego.

Jak uniknąć raka szyjki macicy

Wirus brodawczaka ludzkiego HPV jest przenoszony drogą płciową. Zatem czynnikiem ryzyka jest częsta zmiana partnerów seksualnych oraz brak zabezpieczenia w postaci prezerwatywy (choć nie jest to całkowite zabezpieczenie przed wirusem). Nie bez znaczenia jest także wczesny wiek inicjacji seksualnej oraz uprawianie seksu analnego. Występowanie zakażenia HPV jest najwyższe u kobiet przed 20. rokiem życia i spada gwałtownie po 30. roku życia.

Statystycznie ryzyko zachorowania jest większe u kobiet po licznych porodach, obciążonych genetycznie, stosujących hormonalną antykoncepcję oraz palących papierosy. Dodatkowym elementem zwiększającym prawdopodobieństwo choroby nowotworowej jest obniżona odporność na skutek niedoborów składników odżywczych, dolegliwości naruszających układ immunologiczny oraz niehigieniczny tryb życia.

W Polsce na raka szyjki macicy najczęściej chorują kobiety po 65. roku życia, jednak ostatnie lata wskazują na wzrost liczby zachorowań u kobiet młodszych — między 35. a 44. rokiem życia.