Ta deformacja stóp polegająca na tym, że stopa niemal całą powierzchnią dotyka podłoża, jest potocznie zwana platfusem. Sklepienie stopy jest tak obniżone, że nie tworzy prawidłowego łuku. W zdrowej stopie siły działające na stopę rozchodzą się równomiernie, co pomaga utrzymać prawidłową postawę ciała. Platfus powoduje, że trudniej zachować prawidłową postawę, stopy szybciej się męczą, rozpłaszczenie podeszwy postępuje i pojawia się ból.
Wyróżniamy dwa rodzaje płaskostopia: podłużne i poprzeczne. To pierwsze powoduje, że cała stopa dotyka podłoża. Dzieje się tak za sprawą obniżenia łuku podłużnego (przyśrodkowego) stopy. Drugim rodzajem platfusa jest płaskostopie poprzeczne, obniża się wtedy sklepienie poprzeczne stopy, co wiąże się ze zmianą punktów podparcia – przechodzi ono z I kości śródstopia na kość II i III. Stopa traci elastyczność i rozszerza się ku przodowi. To schorzenie stosunkowo rzadkie i powoduje dolegliwości bólowe tylko w zaawansowanych przypadkach, wtedy może rozwinąć się metatarsalgia (zespół bólowy okolicy palca stopy).
Dzieci do mniej więcej 4. roku życia mają płaskie stopy z powodów fizjologicznych. Miękki kościec, poduszki tłuszczowe oraz wiotkie mięśnie sprawiają, że podeszwa nie jest jeszcze prawidłowo wysklepiona. Dopiero po 5. roku życia można rozpocząć diagnostykę w kierunku ewentualnej deformacji stopy dziecka, czyli tzw. płaskostopia wczesnodziecięcego. Przyczyn może być wiele – do najczęstszych należy nieodpowiednie obuwie niedostosowane do potrzeb dynamicznie rozwijającego się ciała dziecka.
Szacuje się, że do 40 proc. populacji zmaga się z problemem płaskostopia. Prowadzi do niego najczęściej długotrwałe przeciążanie stóp oraz osłabienie mięśni i więzadeł. Czynnikiem wpływającym na rozwój schorzenia bywa zarówno skłonność genetyczna, jak i zaniedbania, które prowadzą do nabycia tej wady już po okresie kształtowania się stopy. Ignorowanie pierwszych symptomów może skutkować pogłębianiem się defektu i tym samym prowadzić do bólu stóp, kolan, a nawet pleców i bioder.
Przyczyny płaskostopia:
- przeciążanie stóp, np. długoletnia praca w pozycji stojącej;
- nadwaga;
- niewłaściwie wyprofilowane obuwie oraz buty na wysokim obcasie;
- wrodzona wiotkość więzadeł;
- niewysportowana sylwetka, słaba masa mięśniowa;
- przebyte kontuzje, które wpłynęły na kondycje ciała, np. osłabiły mięśnie, więzadła, stawy, konstrukcje stóp.
Objawy
Pierwszym widocznym objawem płaskostopia jest nienaturalny, ciężki, kołyszący się chód. Osoby obciążone taką deformacją w charakterystyczny sposób stawiają stopy, w kierunku lekko na zewnątrz przez co podeszwy ich butów są szybciej starte od strony dużych paluchów. Takie osoby mają także problemy z dłuższym chodzeniem, gdyż nie w pełni sprawne nogi po pewnym czasie zaczynają sprawiać ból.
Innymi objawami płaskostopia są:
obrzęki i bóle kostek;
powstawanie odcisków;
nadmierne rogowacenie podeszwy stóp;
zwyrodnienia stopy, koślawienie paluchów, powstawanie haluksów;
nadwrażliwość stóp na pojawianie się krwiaków i obtarć;
zaburzenia w krążeniu krwi.
Rozpoznanie i leczenie
Rozpoznanie schorzenia można potwierdzić u ortopedy, a przy określeniu stopnia zaawansowania zmian kostnych pomocne jest zdjęcie RTG.
Leczenie ma za zadanie zwiększyć komfort pacjenta. Polega przede wszystkim na noszeniu odpowiednio dobranych wkładek ortopedycznych, które podeprą sklepienie stopy. Zalecane są także ćwiczenia wzmacniające mięśnie stóp, np. z użyciem woreczka obciążającego lub innych akcesoriów poleconych przez fizjoterapeutę bądź ortopedę.
Bardzo rzadko i tylko w zaawansowanych przypadkach pacjent może być skierowany na zabieg chirurgiczny. Leczenie operacyjne przywraca właściwy kształt stopy poprzez korekcję kości i usztywnienie więzadeł. Może wiązać się ze wszczepieniem implantu korygującego deformację.
Jak zapobiec płaskostopiu
Oczywiście jak w większości wad postawy najważniejsza jest profilaktyka oraz zdrowe nawyki. Nawet kilkumiesięczne dzieci można przyzwyczajać do stymulacji stopy. Pediatrzy podpowiadają, że dobre rezultaty przynosi już delikatne łaskotanie podeszwy malucha we wczesnym dzieciństwie. Należy także zwracać szczególną uwagę na obuwie dzieci. Powinno być dostosowane do rozmiaru stopy, pod żadnym pozorem nie za duże ani nie za małe, co oznacza, że nie można go kupować „na wyrost".
Pamiętajmy też, że stopa potrzebuje swobody i odrobiny luzu, aby można było swobodnie poruszać palcami. Istotny jest także sztywny zapiętek w bucie stabilizujący piętę oraz elastyczna podeszwa, która nie usztywni nogi. Jeśli chód dziecka nas zaniepokoi, to wskazane jest zgłoszenie się do ortopedy, ponieważ im wcześniej wada zostanie zdiagnozowana, tym łatwiej będzie ją skorygować.