Niedobór żelaza

AdobeStock_38618566_20210228-200910_1

Niedobór żelaza w organizmie może mieć poważnie konsekwencje zdrowotne. Jest przyczyną chronicznego zmęczenia, anemii a także problemów oddechowych i kardiologicznych.

Aby ustrzec się przed niedoborem tego pierwiastka w organizmie przede wszystkim należy dbać o zbilansowaną zdrową dietę. Warto też suplementować ten składnik odpowiednimi preparatami posiadającymi atesty. Pamiętajmy jednak, aby przyjmować suplementy zgodnie z ulotką i zaleceniami lekarza.

Żelazo jest pierwiastkiem chemicznym oznaczonym symbolem Fe, od łacińskiego ferrum. Jego liczba atomowa to 26. 

Pod względem cech fizycznych to dobrze nam znany, lśniący metal, który ulega utlenianiu pod wpływem powietrza, a na jego powierzchni możemy wtedy obserwować rdzę.

W żywych organizmach przybiera zgoła inną formę. Jest składnikiem wielu białek, kluczowym elementem hemoglobiny i wchodzi w skład krwinek czerwonych oraz mioglobiny, gdzie pełni ważną funkcję przy transporcie tlenu w tkankach mięśniowych. Żelazo występuje również w tzw. centrach aktywnych enzymów, do których zaliczamy: peroksydazę, katalazę i cytochromy.

Podczas przepływu krwi przez płuca cząsteczki żelaza wchodzące w skład hemoglobiny łączą się z cząsteczkami tlenu i są transportowane do poszczególnych narządów w całym organizmie, aby uzupełnić ich zapotrzebowanie na tlen.

Żelazo wpływa na prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego. Wspomaga również układ nerwowy, utrzymuje w dobrej formie funkcje intelektualne i fizyczne, odpowiada za kondycję naszej skóry i zapobiega przedwczesnemu starzeniu. Jest swego rodzaju tarczą zabezpieczającą nas przed infekcjami.

70 proc. żelaza znajdującego się w organizmie człowieka wchodzi w skład hemoglobiny.

Rola żelaza w organizmie jest bardzo ważna, a jego niedobór w ekspresowym tempie wpływa na pogorszenie się stanu naszego zdrowia i samopoczucia. Skutkuje między innymi niedokrwistością, potocznie nazywaną anemią. Stężenie żelaza w organizmie wpływa na poziom czerwonych ciałek krwi, a co za tym idzie: prawidłową pracę serca, sprawność mięśni, odporność, jak również gospodarkę hormonalną.

Dzieje się tak dlatego, że aż 70 proc. żelaza znajdującego się w organizmie człowieka wchodzi w skład hemoglobiny. Około 10 proc. tego elementu ulokowane jest w enzymach i białkach, a pozostałe 20 proc. odpowiednio w wątrobie, szpiku kostnym, śledzionie oraz mięśniach. Bądźmy zatem świadomi, że Fe ma ogromny wpływ na przemiany metaboliczne zachodzące w naszym ciele. 

Ile potrzebujemy żelaza?

Nie ma uniwersalnej stałej wytycznej, która podpowie nam, ile żelaza potrzebuje człowiek. Tak jak każdy z nas ma inne zapotrzebowanie kaloryczne, tak też sprawa ma się z mikro- i makroelementami. Zapotrzebowanie na żelazo nie jest zatem stałe i jest uzależnione od wieku, płci, aktywności fizycznej, stanu zdrowia czy indywidualnych cech osobniczych. Naukowcy szacują, że dorosły mężczyzna potrzebuje około 1 mg na dobę, a kobieta 2 mg.

Oczywiście kobiety w ciąży, połogu i w czasie karmienia piersią mają zwiększone zapotrzebowanie na składniki odżywcze, w tym i żelazo. Określa się, że jest to blisko 3 mg. Zwiększone zapotrzebowanie organizmu wykazują także dzieci i młodzież. Jest to spowodowane szybkim wzrostem i wysoką aktywnością psychoruchową.

Jak tracimy żelazo?

Żelaza pozbywamy się w różny sposób, w dużej mierze jest to uwarunkowane charakterystyką danej jednostki. Żelazo tracimy na przykład przez złuszczający się nabłonek. Ubywa nam żelaza także z żółcią, moczem oraz krwią (rany, mikrokrwawienia). Kobiety z racji menstruacji tracą dodatkowo od 30 do 80 ml krwi miesięcznie.


Dlaczego brak nam żelaza?

Przede wszystkim winowajcą niedoboru żelaza, jak i oczywiście innych składników odżywczych, jest nieprawidłowa dieta. Nieodpowiedni dobór potraw – zarówno ilościowy, jak i jakościowy – będzie mieć negatywny wpływ na stężenie żelaza we krwi. Kolejnym powodem, przez który możemy mieć niedobory żelaza są problemy z wchłanianiem się pożywienia w przewodzie pokarmowym. Szczególne oddziaływanie na taką postać rzeczy mają choroby związane z zapaleniem jelit i celiakią.

Następnym czynnikiem jest nadmierna utrata krwi. Najczęściej ma to miejsce po operacjach chirurgicznych i cięższych urazach. Może ona także być wynikiem zbyt obfitych miesiączek oraz utajonych krwawień wewnątrz naszego organizmu, na przykład w układzie wydalniczym. Niedobór może wystąpić także u dawców krwi, którzy deficytów nie uzupełniali we właściwy sposób lub oddawali krew zbyt często. Podczas jednej donacji krwi tracimy wraz z nią około 230 mg żelaza. Zatem udanie się do punktu krwiodawstwa cztery razy do roku zwiększyłoby dobowe zapotrzebowanie zdrowego mężczyzny niemal czterokrotnie. Średnia dawka podniosłaby się nawet do 4 mg na dobę. W takich przypadkach pamiętajmy o suplementacji farmakologicznej, ponieważ odpowiednia dieta może okazać się niewystarczająca.

Brak żelaza

Kiedy brakuje nam żelaza możemy mówić o efekcie tzw. głodu tlenowego. Powoduje go obniżenie stężenia hemoglobiny w organizmie. Stopień deficytu Fe wpływa na siłę odczuwalnych objawów. Początkowo oznaki niedoboru są niezbyt wyraźne i łatwo złożyć je na karb przemęczania, pory roku czy lekkiej infekcji. Pojawią się oznaki takie jak senność, blady odcień skóry oraz przyspieszone odczuwanie zmęczenia. Wraz z nasileniem niedoboru intensywniej odczuwamy jego skutki. Zaczyna występować między innymi anemia, a wraz z nią niezdrowy wygląd skóry, błon śluzowych i spojówek. Męczą nas nieuzasadnione bóle głowy i stawów oraz dopada chroniczne zmęczenie.

W poważniejszych stanach niedokrwistości mamy także do czynienia z objawami o podłożu neurologicznym, takimi jak zawroty głowy czy zaburzenia świadomości. Dodatkowo do częstych symptomów należą także duszności, kołatanie serca oraz tachykardia.

Niedobory składników odżywczych, a w szczególności żelaza wpływają naupośledzenie funkcjonowania układu immunologicznego, a co za tym idzie zmniejszenie odporności. Ogólna kondycja organizmu i wygląd zewnętrzny ulegają degradacji. Zmiany dotyczące skóry, jej suchość i zajady to oczywiste oznaki, które obserwuje się u osłabionych pacjentów. Skutkiem niedoboru żelaza mogą być także przerzedzenie i matowienie włosów, łamliwość paznokci oraz bruzdy na ich płytce.

Jak sprawdzić poziom żelaza?

Należy wykonać badanie EHA, w którym określa się poziom żelaza, a także jego stosunek do innych pierwiastków takich jak miedz, wapń i kobalt. Jeśli pacjent podejrzewa u siebie niedobór żelaza lub ma ku niemu powody (obfite miesiączki, krwawienie z układu pokarmowego, ciąża, okres karmienia piersią lub regularne oddawanie krwi) powinien poprosić lekarza pierwszego kontaktu o skierowanie na badanie krwi.

Dieta bogata w żelazo 

Żelazo jest składnikiem wielu produktów, które nietrudno włączyć do codziennego jadłospisu, ponieważ są powszechnie dostępne. Dużo tego cennego składnika znajdziemy w wątróbce i podrobach. Dalej w kolejności mamy czerwone mięso i żółtka jaj. Dobrze wchłania się także żelazo zawarte w rybach, zwłaszcza sardynkach, makreli i śledziach. Wegetarianie mogą urozmaić dietę o kakao, pistacje oraz masło sezamowe. Sporo żelaza występuje w roślinach zielonych, takich jak jarmuż, szpinak i brokuł.

Pamiętajmy jednak, by dieta była dobrze zbilansowana. Bardzo często źle skomponowane menu sprawi, że nasze wysiłki przy przyrządzaniu potraw idą na marne. Na przykład częste picie kawy czy herbaty może ograniczać wchłanianie się żelaza. Niewłaściwa jest także dieta skąpa w białko oraz taka, która zawiera dużo szczawianów, fosforanów i fitynianów.

Dlaczego należy uważać z suplementami?

Suplementy diety niestety możemy przedawkować, a to spowoduje nieprzyjemne dolegliwości. Skutkiem ubocznym nieodpowiedniej suplementacji żelaza są najczęściej problemy żołądkowe i uciążliwe zaparcia. Dlatego tak istotne jest, aby przed rozpoczęciem kuracji skonsultować się z lekarzem.

Trzeba mieć także na względzie, że suplementy wchodzą w reakcje z innymi lekami. Dla przykładu witamina C zwiększa wchłanianie żelaza, a ogranicza je: wapń, cynk, fosfor i magnez.

Pamiętajmy, aby nie przyjmować żelaza podczas antybiotykoterapii, z lekami z grupy tetracyklin i fluorochinolonów. Żelazo zmniejsza ich wchłanianie, a w konsekwencji skuteczność działania. Nie należy również stosować niesteroidowych leków przeciwzapalnych podczas kuracji Fe, gdyż możemy poważnie podrażnić śluzówkę układu pokarmowego.

Do wszechobecnej reklamy piwa zdążyliśmy się już przyzwyczaić. Gdzie się obejrzeć, napotykamy komunikat – piwo gasi pragnienie, integruje, bawi, relaksuje i świetnie smakuje. W powszechnej opinii ucho...
12098 Odsłony
Rozmowa z Agnieszką Łucjanek – psycholożką, terapeutką, koordynatorką merytoryczną Pozaszkolnej Placówki Specjalistycznej SCOLAR. Pracuje w Poradni dla dzieci z Autyzmem i ich Rodzin w Instytucie Psyc...
8077 Odsłony
Ostroga piętowa to potoczna nazwa schorzenia, które wielu uznaje za nieuleczalne przy użyciu standardowych metod medycznych.  Stąd prawdziwy wysyp interneto­wych porad sugerujących cudo­twórcze d...
7009 Odsłony
Cała prawda o dietetycznym detoksie. Raz na jakiś czas nachodzi nas nieodparta ochota na „odtrucie" lub „oczyszczenie" organizmu z nagromadzonych toksyn. Z reguły w okolicach świąt poja­wia się myśl, ...
5769 Odsłony
Gelotolodzy, czyli naukowcy zajmujący się badaniem śmiechu przekonują, że uśmiech na twarzy może podnieść odporność organizmu, skrócić okres rekonwalescencji po chorobie i przedłużyć życie – nawet o s...
5003 Odsłony
​Popularne diety kuszą obietnicą szybkiej utraty zbędnych kilogramów. Czy redukcja masy ciała i efekt jo-jo stanowią nieodłączny duet? W ponad 90 proc. przypadków za otyłość i nadwagę odpowiedzialny j...
4917 Odsłony
PROGRAM PROWADZONY PRZEZ CENTRALĘ FARMACEUTYCZNĄ CEFARM SA  logotype cefarm